Ish-kryeministri dhe një nga figurat më të rëndësishme të politikës shqiptare pas rënies së komunizmit ndërroi jetë në Tiranë, pas një sëmundjeje të gjatë. Jeta dhe trashëgimia e tij politike mbeten pjesë e historisë moderne të vendit.
Ish-kryeministri i Shqipërisë, Fatos Nano, ka ndërruar jetë në moshën 73-vjeçare. Ai ishte prej disa javësh në reanimacion në Tiranë, duke u përballur me probleme të rënda shëndetësore.
Lajmi i ndarjes së tij nga jeta ka ngjallur reagime të shumta në qarqet politike dhe publike, për shkak të rolit të tij historik në ndërtimin e institucioneve demokratike të vendit pas rënies së komunizmit.
Nga ekonomist në politikan
Fatos Nano lindi më 16 shtator 1952 në Tiranë. Ai u diplomua në Fakultetin e Ekonomisë të Universitetit të Tiranës dhe përpara hyrjes në politikë punoi si ekonomist dhe pedagog. Me shpërbërjen e sistemit socialist, Nano u përfshi në proceset e para të reformave që do ta transformonin Shqipërinë në një ekonomi tregu.
Në vitin 1991, gjatë periudhës së tranzicionit, ai u emërua Kryeministër i Qeverisë së Tranzicionit, me detyrën për të organizuar zgjedhjet e para pluraliste dhe për të garantuar kalimin paqësor të pushtetit.
Në zgjedhjet e 31 marsit 1991, të fituara nga Partia Socialiste, Nano u rizgjodh Kryeministër, por dha dorëheqjen pas vetëm dy muajsh për shkak të krizës ekonomike dhe protestave masive.
Kryetar i Partisë Socialiste dhe burgosja politike
Pas dorëheqjes, ai u zgjodh kryetar i Partisë Socialiste të Shqipërisë, pasardhëse e Partisë së Punës. Në vitin 1993, pas fitores së Partisë Demokratike të Sali Berishës, Nano u arrestua dhe u dënua për “shpërdorim detyre” dhe “korrupsion”.
Shumë socialistë e panë këtë si një akt politik, ndërsa Nano u shndërrua në simbol të opozitës kundër regjimit të ri. Edhe nga burgu, ai vazhdoi të ndikonte politikën shqiptare me letra dhe mesazhe, duke ruajtur autoritetin brenda partisë.
Rikthimi në pushtet pas krizës së vitit 1997
Në vitin 1997, pas rënies së firmave piramidale dhe trazirave të mëdha civile, vendi u përfshi në kaos. Presidenti Berisha shpalli zgjedhje të parakohshme dhe falje presidenciale për disa të dënuar, përfshirë Fatos Nanon, i cili u lirua nga burgu pas katër vitesh.
Në zgjedhjet e korrikut 1997, Partia Socialiste fitoi shumicën dhe Nano u rikthye në postin e Kryeministrit. Ai udhëhoqi qeverinë e rindërtimit pas krizës, por përballoi sfida të forta politike.
Vrasja e Azem Hajdarit në shtator 1998 solli protesta dhe trazira që e detyruan të japë dorëheqjen.
Mandati i fundit dhe përplasjet brenda së majtës
Nano u rikthye për herë të tretë në detyrën e Kryeministrit në vitin 2002, pas dorëheqjes së Pandeli Majkos.
Gjatë këtij mandati, ai përpiqej të forconte proceset e integrimit europian dhe të përmirësonte imazhin e Shqipërisë në arenën ndërkombëtare.
Por marrëdhëniet e tij me bashkëpunëtorët e afërt, si Ilir Meta dhe Alfred Moisiu, shpesh u tensionuan, duke zbuluar përçarjet e brendshme të Partisë Socialiste.
Pas humbjes së zgjedhjeve të vitit 2005, Nano dha dorëheqjen si kryetar i PS-së dhe u tërhoq nga politika aktive. Megjithatë, ai mbeti një figurë publike me ndikim.
Trashëgimia politike
Figura e Fatos Nanos mbetet shumëdimensionale. Përkrahësit e shohin si një modernizues të së majtës shqiptare, që e shkëputi PS-në nga e kaluara komuniste dhe e afroi me vlerat e socialdemokracisë perëndimore.
Kritikët, nga ana tjetër, e akuzojnë për elitizëm, për përçarje të brendshme dhe për mungesë reformash të thella në ekonomi e drejtësi.
Pavarësisht debateve, ai mbetet një nga personalitetet më me ndikim të politikës shqiptare, një figurë që ndikoi në mënyrën se si u ndërtua sistemi pluralist dhe u konsolidua e majta moderne.
Një figurë me kulturë, humor dhe ndikim
Përveç politikës, Nano ishte i njohur për dashurinë ndaj muzikës jazz, për humorin sarkastik dhe për filozofinë e tij të jetës, që shpesh e reflektonte në mënyrën si fliste për pushtetin, shoqërinë dhe fatin e njeriut.
Shprehjet e tij ironike dhe stili i qetë në debatet televizive mbetën pjesë e kujtesës publike.
Një fund epoke
Me ndarjen nga jeta të Fatos Nanos, mbyllet një kapitull i rëndësishëm i historisë politike të Shqipërisë. Ai përfaqësonte brezin e parë të liderëve të pas-komunizmit, ata që morën përsipër barrën e tranzicionit nga diktatura në demokraci.
Për shumë shqiptarë, Nano do të kujtohet si një figurë me vizion europian, që kërkoi ta orientonte Shqipërinë drejt një kulture politike më të moderuar, më bashkëkohore dhe më të qytetëruar.
