Nga raporti ekonomik i Bankës Botërore për gjysmën e vitit thuhet se në vitin 2021, rajoni i Ballkanit Perëndimor po sheh një rikuperim më të shpejtë se sa pritej nga recesioni i shkaktuar nga COVID-19 që përjetuan të gjashtë ekonomitë në vitin 2020. Rritja e PBB-së për rajonin parashikohet të arrijë në 5.9 përqind në 2021, pas një 3.1 përqind tkurrje në vitin 2020. Rritja në rajon parashikohet në 4.1 për qind në 2022 dhe 3.8 për qind në 2023 dhe pritet të rifillojë rrugën e saj para krizës.
Ky rikthim është për shkak të një kombinimi të rihapjes së brendshme dhe kushteve të jashtme të favorshme për eksportet e rajonit. Rënia e shkallës së infeksionit dhe kufizimet e liruara të lëvizshmërisë lejuan një rikthim të mprehtë në konsumin e brendshëm dhe ardhjet e turizmit. Një rimëkëmbje e fortë në ekonomitë e zhvilluara dha gjithashtu një nxitje të kërkesës për eksportet e rajonit thuhet më tej në raport.
Shkalla e varfërisë për rajonin parashikohet të rifillojë prirjen e saj rënëse para pandemisë në vitin 2021 dhe të bjerë me rreth 1 pikë përqindje në 20.3 për qind, afër nivelit të saj të vitit 2019. Recesioni i vitit 2020 pa një përmbysje të uljes së nivelit të varfërisë në Ballkanin Perëndimor. Megjithatë, rimëkëmbja mbetet e brishtë. Sinjalet paralajmëruese të hershme nga tregu i punës kërkojnë vëmendje të ngushtë të politikave. Shkalla e papunësisë u rrit në gjysmën e parë të 2021 në shumicën e vendeve, megjithëse programet e mbështetjes së punësimit në përgjigje të pandemisë ndihmuan në zbutjen e ndikimit negativ të saj. Humbjet e vendeve të punës nga recesioni dhe pasojat e tij kanë prekur në mënyrë disproporcionale gratë dhe të rinjtë, gjë që mund të frenojë përpjekjet për të rritur shkallën e ulët të pjesëmarrjes në fuqinë punëtore në rajon.
Në krahasim me rajonin si është situata ekonomike e Shqipërisë?
Banka Botërore në komunikatën e saj për shtyp raporton se ekonomia e Shqipërisë, ashtu si vendet e tjera të rajonit, po rimëkëmbet më shpejt se sa pritej pas recesionit historik të krijuar nga pandemia COVID-19. Pas tkurrjes së ekonomisë me 4 për qind në vitin 2020, rritja e PBB-së parashikohet të arrijë në 7.2 për qind në vitin 2021, një nga më të lartat midis vendeve të Ballkanit Perëndimor, thotë edicioni i fundit i Raportit të Rregullt Ekonomik të Ballkanit Perëndimor, Gjelbërimi i Rimëkëmbjes. Rimëkëmbja e fortë mbështetet nga konsumi, turizmi dhe ndërtimi. Në vijim, rritja pritet të zbutet në 3.8 përqind në 2022 dhe 3.7 përqind në 2023. Norma e varfërisë në Shqipëri parashikohet të bjerë nën nivelin e saj para pandemisë deri në fund të vitit 2021. Punësimi dhe pjesëmarrja në fuqinë punëtore po rimëkëmbet gjithashtu, megjithëse me vonesë, dhe pagat reale po rriten thuhet më tej në raportin e saj.
Rimëkëmbja po kontribuon në mbledhjen e të ardhurave fiskale. Politikat makroekonomike kanë mbështetur rimëkëmbjen, por shpenzimet më të larta kanë çuar në një rritje të mëtejshme të raportit të borxhit ndaj PBB-së. Pasiguria ekonomike mbetet e lartë, pasi pandemia COVID-19 vazhdon në mbarë botën. “Ekonomia shqiptare ka treguar shenja inkurajuese rimëkëmbjeje në vitin 2021”, tha Emanuel Salinas, Menaxher i Bankës Botërore për Shqipërinë. “Me rikthimin e rritjes, Shqipëria ka mundësinë të forcojë qëndrueshmërinë e modelit të saj ekonomik dhe të zbatojë reforma që mbështesin më tej rritjen e qëndrueshme dhe të përbashkët, duke ruajtur stabilitetin makroekonomik”.
Cilat janë disa nga zhvillimet kryesore ekonomike të dy tremujorëve të parë të vitit:
Pasi u godit rëndë nga pandemia, ekonomia shqiptare ka nisur të rimëkëmbet në 2021.
PBB-ja në vitin 2020 ra me 4 për qind, dhe qeveria rriti borxhin publik për të zbutur humbjet ekonomike nëpërmjet rritjes së shpenzimeve. Rritja ekonomike u përshpejtua me 5.5 për qind në tremujorin e parë (TM1) të vitit 2021. Megjithëse shumica e sektorëve përjetuan rimëkëmbje ekonomike, sektorët me kontributin më të lartë ishin energjia dhe ndërtimi, përkatësisht me 1.7 dhe 1.1 pikë përqindje, ku kontributi i sektorit të ndërtimit ishte pjesërisht i lidhur me përpjekjet për rindërtim pas tërmetit të vitit 2019. Për sa i përket shërbimeve, vetëm aktivitetet e tregtisë vijuan me trend rënës. Përmirësimi i treguesve të besimit të biznesit, shtimi i lejeve të ndërtimit dhe rritja në tregtinë e jashtme dhe të ardhurat fiskale tregojnë se përshpejtimi i ritmit të rritjes ekonomike do të vijojë dhe përgjatë tremujorit të dytë. Numri i turistëve që kanë hyrë në vend në shtatë muajt e parë të vitit 2021 ishte vetëm pak më i ulët krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2019, gjë që tregon për një rikuperim të fortë të turizmit gjatë muajve të verës.
Rritja e shkallës së vaksinimit, remitancave, kredisë dhe rigjallërimi i aktivitetit ekonomik të partnerëve tregtarë përmirësuan besimin e konsumatorit dhe biznesit dhe rritën kërkesën e brendshme, e cila u zgjerua me 4.8 për qind në terma vjetorë në TM1 2021.
Kontributi më i madh erdhi nga investimet, të cilat patën një rritje vjetore me 21.1 për qind, dhe konsumi publik, i cili pësoi një rritje me 5.2 për qind në terma vjetore. Me gjithë rikuperimin, konsumi privat vijon të jetë ende nën nivelin e para-pandemisë dhe në linjë me rikuperimin me ritme më të ngadalta të tregjeve të punës. Për vitin 2021, PBB-ja parashikohet të rritet me 7.2 për qind.
Tregu i punës filloi të rikuperohet në TM2.
Në TM1 2021, tregu i punës vijoi të tkurret përsa i përket punësimit dhe pjesëmarrjes në fuqinë punëtore, kryesisht për shkak të punësimit në bujqësi. Në TM2 punësimi përjetoi një rritje margjinale prej 1.1 për qind për shkak të zgjerimit të punësimit në ndërtim dhe prodhim, ndërsa bujqësia vazhdoi të tkurret. Edhe pjesëmarrja në forcën e punës u rrit me 1 për qind; rreth 34,000 punëtorë u larguan nga forca e punës në TM2 2021 në krahasim me nivelin para pandemisë të TM2 2019. Norma e papunësisë u zvogëlua në 11.6 për qind nga 11.9 për qind në të njëjtin tremujor të vitit 2020. Pagat reale në sektorin formal u rritën me 2.9 për qind në TM2 2021, pjesërisht për shkak të një rritje në pagën minimale.
Presionet inflacioniste kanë filluar të shtohen. Goditjet nga ana e ofertës, rritja e inflacionit në partnerët tregtarë dhe zgjerimi i kërkesës nxitën një rritje të inflacionit vjetor në 1.8 për qind në tremujorin e dytë krahasuar me 0.9 për qind në tremujorin e parë. Ndikimin më të madh në këtë rritje e patën çmimet e ushqimeve dhe naftës. Për shkak se punësimi nuk ka filluar ende rikuperimin, presionet e brendshme inflacioniste vijojnë të mbeten të zbehta, por pritet që ato të intensifikohen me zgjerimin e kërkesës dhe stimujt e vazhdueshëm monetarë dhe fiskalë. Megjithëse inflacioni po fillon të rritet sërish, pritshmëritë për të janë akoma të pandryshuara, prandaj, politika monetare vijoi të mbështeste kërkesën duke e mbajtur normën bazë të interesit në minimumin e saj historik. Premia e ulët e rrezikut të likuiditetit në tregun e brendshëm financiar siguroi një transmetim të butë të stimulit monetar në norma më të ulëta interesi në tregun e parasë, letrat me vlerë të qeverisë dhe kredinë për sektorin privat. Kreditë konsumatore me hipotekë dhe kreditë për investime për bizneset çuan në një zgjerim të kredisë për sektorin privat me 7.7 për qind në terma vjetorë në qershor 2021.
Pavarësisht të ardhurave më të larta, deficiti fiskal mbetet i lartë. Të ardhurat buxhetore në gjashtëmujorin e parë të vitit 2021 ishin 20.1 për qind më të larta në terma vjetorë dhe 3.6 për qind mbi nivelin e së njëjtës periudhë në vitin 2019. Kjo rritje refleketon në një masë të madhe efektin bazë statistikor, pasi tremujori i dytë i vitit 2020 shënoi kulmin e kufizimeve në lëvizje dhe aktivitetin ekonomik. Rritja e importeve të mallrave të akcizës dhe, në një masë më të vogël, rritja e çmimeve të mallrave, ka ndikuar gjithashtu në të ardhurat nga tatimi mbi vlerën e shtuar (TVSH), të cilat kontribuan me 5.2 pikë përqindje në rritjen e të ardhurave totale. Deficiti për gjysmën e parë të vitit ishte 25 për qind më i ulët se e njëjta periudhë në vitin 2020. Qeveria gjithashtu uli detyrimet e prapambetura të rimbursimit të TVSH-së prej 10 miliardë lekësh.2 Rritja e të ardhurave të mbledhura dhe borxhi i ri i krijuan qeverisë mundësinë të rrisë shpenzimet. Nëpërmjet një akti normativ, në korrik 2021, qeveria pezulloi përkohësisht rregullin fiskal për një raport në rënie të borxhit ndaj PBB-së të përcaktuar në Ligjin e Buxhetit Organik, dhe shtyu objektivin e arritjes së një bilanci primar pozitiv në 2024.
Borxhi publik pritet të pësojë sërish rritje. Qeveria përmbushi me sukses nevojat e saj për financim nëpërmjet emetimit të Eurobondeve në vitin 2020, e cila e çoi borxhin në një nivel tjetër të lartë prej 78.6 për qind në raport me PBB-në. Ndërkohë, vendi nuk ka amortizues të mjaftueshëm në rast të përballjes me një valë të re pandemike. Në mungesë të konsolidimit fiskal, shtrëngimi i kërkesës dhe rritja e normave të interesit në tregun financiar ndërkombëtar mund të çojnë në shfaqjen e riskut të rifinancimit.
Perspektiva dhe Rreziqet
Parashikimi për rikuperimin e fortë të ekonomisë me 7.2 për qind në vitin 2021 bazohet në vijimin e proçesit të vaksinimit, mungesën e mbylljeve të tjera për shkak të pandemisë, dhe vijimin e rimëkëmbjes të sektorit të shërbimeve, të udhëhequr nga turizmi dhe ndërtimi.
Në planin kohor afatmesëm, konsumi privat parashikohet të jetë sërish nxitësi kryesor i rritjes së PBB-së. Investimet private mund të sigurojnë mbështetje të mëtejshme për rritjen ekonomike nëse zbatohen reformat për përmirësimin e klimës së biznesit. Ndërkohë, deficiti i llogarisë korrente pritet të zgjerohet në 9.4 për qind të PBB-së, pasi rritja e kërkesës për investime në infrastrukturë do të sjellë rritjen e importeve me 29 për qind në vitin 2021. Rikuperimi i eksporteve pritet të sjellë tkurrjen graduale të deficitit të llogarisë korrente deri në 7.0 për qind në vitin 2023. Eksportet e shërbimeve, përfshirë turizmin dhe zgjerimi i shpejtë i operacioneve të procesit të biznesit, duhet të çojnë në ngushtim të deficitit aktual të llogarisë në periudhën afatmesme.
Pas vitit 2021, shpenzimet ka të ngjarë të tkurren për shkak të hapësirës së kufizuar fiskale, duke qenë se raporti i borxhit publik ndaj PBB-së parashikohet të rritet në 78.6 për qind në 2021, dhe më pas të ulet gradualisht në periudhë afatmesme.
Gjithashtu, shkalla e vaksinimit deri në gusht 2021 ishte vetëm rreth 20 për qind e popullsisë. Rivendosja e masave kufizuese për kontrollin e përhapjes së infektimeve do të vononte rimëkëmbjen e aktivitetit ekonomik dhe punësimit, veçanërisht në sektorët e shërbimeve dhe prodhimit.
Sipas këtij skenari pesimist të rritjes ekonomike dhe në mungesë të përmirësimit të performancës në mbledhjen e të ardhurave, hapësira fiskale mund të vijojë të përkeqësohet. Sipas këtij skenari, qeverisë mund t’i duhet të shkurtojë shpenzimet kapitale për të parandaluar një rritje të raportit të borxhit ndaj PBB-së. Për më tepër, varësia gjithnjë e më madhe tek financimi i jashtëm do të bëjë që rreziku i kursit të këmbimit, rreziku i normave të interesit dhe ai i rifinancimit të mbeten të lartë. Një nga prioritetet kyçe të reformës afatmesme është rritja e performancës në mbledhjen e të ardhurave dhe arritja e konsolidimit fiskal duke krijuar hapësirë për shpenzime që forcojnë rritjen ekonomike.
Burimi: BB
