Në shumë pjesë të Europës Jugore, turizmi shpesh cilësohet si “industria e rëndë” modern, një motor i fuqishëm për rritjen ekonomike. Por sipas analistit Marko Jukić nga Bismarck Analysis në Palladium, ky është një iluzion i rrezikshëm. Përfundimi i tij është i qartë:
Asnjë vend në histori nuk është bërë i pasur nga turizmi, dhe asnjë nuk do të bëhet.
Varësia e rrezikshme nga turizmi
Të dhënat tregojnë një varësi të thellë. Në vitin 2019, të ardhurat nga turizmi përbënin më shumë se gjysmën e eksporteve të Malit të Zi dhe Shqipërisë, si edhe një pjesë të madhe të ekonomisë së Kroacisë, Greqisë, Portugalisë dhe Spanjës. Në disa raste, varësia e tyre nga turizmi është më e madhe sesa ajo e Dubait nga nafta.
Megjithatë, vendet që mbështeten pothuajse tërësisht në turizëm si Xhamajka, Maldive apo Bali mbeten të varfra. Edhe përjashtimet si Monako apo Andorra nuk janë histori të suksesshme të turizmit, sepse pasuria e tyre vjen nga kushte të veçanta fiskale dhe financiare, jo nga vizitorët.
Rasti i pamundur i Kroacisë
Jukić përdor Kroacinë si shembull. Për të arritur GDP-në për frymë të Zvicrës (rreth 100,000 dollarë), Kroacisë do t’i duheshin 1.93 miliardë netë qëndrime turistike në vit. Në krahasim, në vitin 2024 vendi regjistroi vetëm 85 milionë. Edhe për të arritur nivelin e Gjermanisë (56,000 dollarë për frymë), Kroacia do të duhej të pesëfishonte numrin aktual të turistëve dhe ata të shpenzonin dyfish. Një skenar praktikisht i pamundur.
Pse turizmi nuk e çon zhvillimin përpara
-
Produktivitet i ulët: Ndryshe nga prodhimi apo teknologjia, shërbimet bazë të turizmit si pastrimi, shërbimi në restorante apo transporti nuk mund të automatizohen në shkallë të madhe dhe mbeten me produktivitet të ulët.
-
Model që konsumon burime: Turizmi kërkon burime të kufizuara në plazhe, qytete, dhe fuqi punëtore lokale. Sa më shumë rritet turizmi, aq më shumë konsumohen këto burime dhe rriten çmimet e pasurive, duke krijuar pabarazi.
-
Ndjeshmëri ndaj krizave: Turizmi është një nga sektorët më të prekshëm nga krizat botërore qoftë pandemitë, luftëra apo recesione. Në krahasim, sektorë si teknologjia apo prodhimi mund të përshtaten dhe të vazhdojnë të krijojnë vlerë edhe në periudha të vështira.
Sipas Jukić, kjo ekonomi krijon një shoqëri me dy nivele: një elitë të vogël që zotëron pasuritë e patundshme dhe një forcë punëtore të madhe me paga të ulëta. Ky model nuk krijon kapital produktiv dhe as aftësi për zhvillim teknologjik.
“Të jesh kamarier apo pronar dhomash me qira nuk është e ardhmja që meriton një vend,” shkruan ai.
Zgjidhja: Nga turizmi drejt prodhimit
Analisti thekson se vendet e Europës Jugore duhet të ndalojnë së derdhuri para në turizëm dhe të përqendrohen në rritjen e prodhimit vendas, mbështetjen e sipërmarrësve të rinj, uljen e taksave për të rinjtë dhe krijimin e kushteve për rikthimin e profesionistëve të arsimuar nga jashtë.
Vetëm një kthim drejt prodhimit dhe inovacionit mund ta transformojë Jugun nga një destinacion pushimesh në një aktor të vërtetë ekonomik.
