Klientët në një nga bankat më të mëdha të Shqipërisë u tronditën pak para Krishtlindjeve kur në celularët e tyre u shfaq një tekst i shkurtër: “Llogaria juaj është bllokuar. Gjendja e llogarisë tuaj është zero. Faleminderit.”
Mesazhet, të cilat rezultuan të rreme, sinjalizuan hapjen e një fronti të ri përçarës në atë që autoritetet shqiptare, Shtetet e Bashkuara dhe NATO e kanë identifikuar si një sulm të madh kibernetik të orkestruar nga Irani ndaj një prej anëtarëve më të dobët të aleancës ushtarake.
“Është një sulm – një agresion kundër sovranitetit të një vendi nga një shtet tjetër”, tha kryeministri Edi Rama në një intervistë në Tiranë, kryeqyteti shqiptar, duke i quajtur sulmet “absolutisht të njëjta me një agresion ushtarak konvencional vetëm me mjete të tjera.”
Sulmi e ka përfshirë Shqipërinë, një komb ballkanik me më pak se tre milionë banorë, në një vorbull pasigurie dhe e ka zhytur atë në beteja të mëdha gjeopolitike që përfshijnë Iranin, Izraelin dhe Shtetet e Bashkuara.
Arsyeja e sulmeve, të cilat filluan me një depërtim të fshehtë të serverëve të qeverisë në vitin 2021, por që filluan të shkaktojnë përçarje të dukshme vetëm vitin e kaluar, duket të jetë strehimi që Shqipëria i ka bërë Muxhahedinëve Khalq, i njohur si M.E.K., një grup i fshehtë disident iranian, në tokën e saj.
Gjithashtu, një rol luan politika e polarizuar e Uashingtonit, ku skifterët e shquar republikanë në Iran kanë qenë mbështetës të fortë të M.E.K.
I punësuar nga qeveria shqiptare për të hetuar, Microsoft, në një raport mbi sulmin, ia atribuoi atë me “besim të lartë” “aktorëve të sponsorizuar nga qeveria iraniane“, duke identifikuar M.E.K. si “objektivi kryesor“. Fushata kundër Shqipërisë, shtoi raporti, ishte ndoshta “hakmarrje për sulmet kibernetike që Irani percepton se ishin kryer nga Izraeli” dhe Muxhahedeen Khalq.
Një logo e stampuar në dokumentet konfidenciale shqiptare të zbuluara nga sulmuesit paraqet një shqiponjë që po kap prenë në simbolin e një grupi hakerash të njohur si Predatory Sparrow – të cilin Irani e fajëson për sulmet në rrjetet e veta kompjuterike – brenda një Ylli të Davidit.
Predatory Sparrow ka marrë përgjegjësinë për një numër sulmesh të sofistikuara kundër objektivave iraniane, përfshirë kompaninë shtetërore të transmetimit.
Shqipëria, e cila ka një popullsi të madhe, kryesisht laike myslimane, ndërpreu marrëdhëniet me Republikën Islamike të Iranit në shtator, duke dëbuar diplomatët e saj në përgjigje të asaj që ekspertët thonë se është sulmi kibernetik më shkatërrues në Evropë ndaj një anëtari të NATO-s që nga viti 2007, kur Rusia sulmoi rrjetet kompjuterike në Estoni.
Sulmi ndaj Shqipërisë jo vetëm që ka ndërprerë punën e qeverisë dhe ka kërkuar të minojë besimin tek institucionet financiare – një kërcënim i madh në një vend që u fut në luftë civile në 1997 pas kolapsit të fondeve të investimeve mashtruese – por gjithashtu ka përfshirë rrjedhjen e një sasie të madhe të informacionit konfidencial.
Të dhënat e nxjerra përfshijnë emrat dhe adresat e më shumë se një mijë informatorëve të fshehtë të policisë; trafikun e postës elektronike të kreut të shërbimit inteligjent, një ish-president dhe ish-shefi i policisë; dhe informacionin bankar për më shumë se 30,000 persona.
Graviteti i sulmit të gjerë ka paraqitur një provë të ndërlikuar për NATO-n, anëtare e së cilës Shqipëria është dhe gëzon mbrojtje nën angazhimin e aleancës për mbrojtjen kolektive. (NATO thotë se nuk kishte asnjë efekt në rrjetet apo operacionet e saj ushtarake.) Shqipëria është anëtare që nga viti 2009, një nga 14 vendet ish-komuniste që u bashkuan.
Neni 5, gurthemeli i aleancës, thotë se “një sulm i armatosur” kundër cilitdo prej aleatëve në Evropë ose Amerikën e Veriut “do të konsiderohet si një sulm kundër të gjithëve“.
Por sulmet kibernetike, tha zoti Rama, janë një formë tjetër agresioni dhe, për sa i përket doktrinës, “ngjarjet po ecin përpara kur bëhet fjalë për” ata. Për këtë, tha ai, Shqipëria nuk e ka thirrur nenin 5. “Si të përgjigjet aleanca? Duke sulmuar vendin e përcaktuar përmes sulmeve kibernetike, duke përdorur mjete ushtarake apo me çfarë?” tha ai.
NATO është kufizuar në zotimet për të “mbështetur Shqipërinë në forcimin e aftësive të saj të mbrojtjes kibernetike” dhe denoncimin e “veprimtarive keqdashëse kibernetike të krijuara për të destabilizuar dhe dëmtuar sigurinë e një aleati dhe për të prishur jetën e përditshme të qytetarëve”.
Sulmi ndaj Shqipërisë filloi në vitin 2021 kur hakerët depërtuan në një kompjuter të pambrojtur qeveritar dhe më pas u zgjeruan nga ai kompjuter në rrjetet e përdorura nga shërbimi i inteligjencës shqiptare, policia, rojet kufitare dhe agjenci të tjera zyrtare.
Duke qëndruar brenda në sistem për shumë muaj, në mënyrë të fshehtë nga autoritetet, ata shkarkuan sasi të mëdha të dhënash dhe e zbuluan veten vetëm verën e kaluar kur filluan të fshinin skedarët nga serverët, duke dëmtuar shumë shërbime qeveritare. Pas kësaj, ata filluan të nxjerrin informacione të përzgjedhura, shumica e tyre sekrete, në një kanal të shërbimit të mesazheve Telegram të quajtur Drejtësia e Atdheut (Homeland Justice).
“Vazhdon e vazhdon”, u ankua zoti Rama. “Ky është një sulm terrorist i krijuar për të krijuar panik, për të krijuar frikë, për të nxitur pasigurinë dhe për t’i bërë njerëzit të besojnë se asgjë nuk është nën kontroll,” shtoi ai. “Ata kanë vendosur bomba kudo, pa asnjë model të qartë se kur dhe ku do të shpërthejnë këto bomba më pas.”
Por objektivi përfundimtar i sulmit duket mjaft i qartë. Kanali Homeland Justice ka shfaqur postime të rregullta duke denoncuar M.E.K., grupin opozitar iranian, si terroristë dhe duke kërkuar që Shqipëria të mbyllë një kamp të drejtuar nga grupi pranë qytetit port të Durrësit ose të përballet me kaos të mëtejshëm.
Ish-anëtarët e përshkruajnë M.E.K., e cila në vitin 2016 zhvendosi shumë nga ndjekësit e saj në Shqipëri nga baza e saj e mëparshme në Irak, si një kult të keq. Shtetet e Bashkuara e klasifikuan atë një grup terrorist deri në vitin 2012, por u mbështetën te Shqipëria për t’u ofruar strehim mijëra anëtarëve të saj pasi kampi i tyre në Irak u sulmua nga milicitë pro-Iraniane.
“Mirë se erdhët në ferr… gjarpërinj! Ju pjellë nepërkash! Si do të shpëtoni nga dënimi në ferr?” thoshte një mesazh i postuar në kanalin Telegram të hakerëve në dhjetor pasi Shqipëria refuzoi të mbyllte kampin M.E.K.. “Për sa kohë që ekziston MEK, ashtu do të ekzistojmë dhe ne,” paralajmëruan hakerët. “Pse duhet të shpenzohen taksat tona për terroristët e Durrësit?” pyeste një mesazh tjetër.
Për të reduktuar rrezikun e panikut, qeveria shqiptare ndaloi mediat të publikojnë informacionin e postuar në kanalin “Homeland Justice”. Shtetet e Bashkuara kanë dërguar ekspertë nga F.B.I. dhe agjenci të tjera, megjithëse zoti Rama tha, “Sigurisht që do të donim të shihnim qeverinë e SHBA-së të bëjë më shumë, të ndihmojë më shumë dhe të jetë më e pranishme për të na ndihmuar për të ndërtuar mbrojtjen më të mirë të mundshme kibernetike”. Izraeli, i cili ka përvojë të gjerë në trajtimin e kërcënimeve iraniane, po ndihmon gjithashtu.
Por këto përpjekje, sipas Gentian Progni, një ekspert i sigurisë kibernetike në Tiranë, lanë hakerë të dyshuar iranianë të fshiheshin në rrjetet e Shqipërisë të paktën deri në fund të janarit. Ai vuri në dukje se ata postuan në internet një dokument identifikimi qeveritar të krijuar më 29 janar.
“Na u tha se hakerat nuk ishin më brenda sistemit, por ne mund të shohim se ata janë ende atje”, tha zoti Progni në një intervistë muajin e kaluar. “Kjo është një rrëmujë e madhe dhe më serioze nga sa e mendon dikush.”
Të larguarit nga M.E.K. pyesin nëse Irani qëndron pas sulmit dhe besojnë se fajtori i vërtetë mund të jetë vetë grupi opozitar.
Ka disa shenja që tregojnë se aktorë të tjerë përveç shtetit iranian kanë qenë të përfshirë. Këto përfshijnë pamjen misterioze të një kanali të dytë Telegram që e quan veten Homeland Justice. Kanali i ri, i rremë përmban shumë postime të njëjta si ai origjinali i lidhur me Iranin, por është i kuruar për të fshirë përmbajtjen që është veçanërisht e turpshme për qeverinë shqiptare, si listat sekrete të informatorëve të policisë, dhe për të shtuar përmbajtje që me sa duket synon të përforcojë armiqësinë ndaj Iranit.
Kanali i mirëfilltë Homeland Justice, në të kundërt, ka kërkuar të qetësojë zemërimin publik për sulmin duke theksuar vazhdimisht se objektivi i tij nuk janë shqiptarët e zakonshëm, por M.E.K. dhe qeveria shqiptare për refuzimin e dëbimit të grupit.
Qeveria shqiptare ka rezistuar duke iu nënshtruar shantazheve dhe ka refuzuar të dëbojë M.E.K. Të bësh këtë, tha zoti Rama, do të ishte “turpi më i madh” për një vend me një histori të gjatë të strehimit të refugjatëve që askush tjetër nuk dëshiron, duke përfshirë mijëra afganë në 2021.
Por ai u ankua se M.E.K. nuk ishin “njerëz të lehtë, sinqerisht” dhe se grupi kishte shkelur një marrëveshje që do të përmbahej nga përdorimi i Shqipërisë si “një strehë e sigurt për të kryer aktivitet politik kundër regjimit iranian“.
Në vend të kësaj, grupi ka organizuar ngjarje të profilit të lartë në Shqipëri që synojnë të grumbullojnë opozitën ndaj Teheranit, duke përfshirë një mbledhje vjetore të quajtur Samiti Botëror i Iranit të Lirë, folësit e të cilit me pagesë kanë përfshirë mbështetës të shquar amerikanë si Rudolph W. Giuliani, një ish-kryetar bashkie dhe dikur një avokat personal i ish-presidentit Donald J. Trump.
Disidentët iranianë, tha zoti Rama, kanë “miq në Capitol Hill që lobojnë për ta“, por tani janë urdhëruar të ndalojnë aktivitetet publike kundër Iranit. M.E.K. anuloi ngjarjen e Iranit të Lirë vitin e kaluar. “Nuk ka më nga kjo tani,” tha kryeministri. “Shpresojmë që ata të mos provojnë më sepse nuk është e dobishme për këtë vend dhe ata duhet ta pranojnë këtë.”
