Çmimet e konsumit po rriten. Ja se çfarë po rritet më shumë – dhe pse

Këtë vit përsa i përket tregut amerikan (dhe jo vetëm) të konsumit po shikohen rritje të çmimeve. Me çmimet e konsumit muajin e kaluar në rritje me ritmin më të shpejtë në gati 13 vjet, disa politikëbërës janë të shqetësuar se hiperinflacioni i viteve 1970 është afër. Por ka pak shanse për këtë, thonë shumica e ekonomistëve. Për të qenë të sigurt, rritjet e sotme të çmimeve janë reale: Kostoja e gjithçkaje, nga lënda drusore tek ushqimi te tarifat e fluturimeve po rritet, ndërsa fabrikat raportojnë mungesa të materialeve dhe punëtorëve. Por shumë, nëse jo të gjithë, ekspertët thonë se këto rritje ka të ngjarë të jenë të përkohshme, duke reflektuar rihapjen e shpejtë të ekonomisë ndërsa pandemia zbehet, sesa çështjet e furnizimit afatgjatë.

Rihapja “të gjitha menjëherë”
Shumica e rritjeve të çmimeve në prill dhe maj ishin për mallrat e konsumit të vlerave të mëdha, të tilla si makina, mobilje dhe pajisje. Shumica e amerikanëve, të nxitur nga kontrollet stimuluese federale dhe rimbursimet e taksave, janë të gatshëm të shpenzojnë, përfshirë edhe blerjet më të mëdha që kishin shtyrë gjatë pandemisë. Megjithatë, në shumë raste, inventarët janë të ulët. Fabrikat u mbyllën vitin e kaluar, e cila zgjati me muaj. Tani që kërkesa e klientit po rritet, prodhuesit po përpiqen të prodhojnë dhe të kryejnë dërgesa për gjithçka.
“Kapaciteti i zinxhirit të furnizimit tani është disi i mbingarkuar,” tha Zac Rogers, një profesor asistent në Kolegjin e Biznesit të Universitetit Shtetëror të Kolorados. Vitin e kaluar, “për shkak se kërkesa ishte aq e ulët për kaq shumë produkte, nuk u prodhua aq shumë”. Tani që konsumatorët janë gati të shpenzojnë, “gjithçka u ndez me të vërtetë shpejt”, tha ai.

Çfarë po shtyn të rriten çmimet e makinave?
Çmimet e automjeteve janë rritur jo vetëm për shkak të kërkesës së konsumit të ndrydhur, por edhe për shkak të një mungese të vazhdueshme të gjysmëpërçuesve, të cilët janë një përbërës i makinave dhe kamionëve. COVID-19 ngadalësoi prodhimin e këtyre chips-ave, shumica e të cilave vijnë nga Azia. Prodhuesit e automjeteve duke përfshirë GM dhe Ford patën ndalesa në prodhim, ndërsa Tesla ka rritur çmimin e Modelit të saj 3 që nga Shkurti. “Çmimet janë në rritje për shkak të presionit të madh të industrisë si rrjedhojë e zinxhirit të furnizimit,” shkroi CEO i Elon Musk muajin e kaluar.
Ndërkohë, ngadalësimi në makinat e reja që lëvizin nga linja e montimit ka shtyrë shumë konsumatorë të zgjedhin makinat e përdorura në vend, duke rritur çmimet për automjete të tilla akoma më tëpër. Që nga janari 2020, çmimet për makinat e përdorura dhe kamionët janë rritur 29%. Kostot e qirasë të automjeteve janë rritur edhe më shumë deri në 62% mbi nivelet para-pandemike.
Lëndët e tjera të para të përdorura për të bërë produkte po bëhen edhe më të kushtueshme, duke rritur më tej koston e mallrave të gatshme. Alumini, bakri, çeliku dhe xeherori i hekurit janë rritur të gjitha në çmim, me Indeksin Global të Mallrave të Standard & Poor javës që kaloi duke arritur maksimumin e vitit. Kërkesa e fuqishme e konsumatorit për automjete po shkon deri në pjesët e këmbimit të makinave dhe aksesorët.

Shtëpitë – dhe kërkesa për mobilime po rritet gjithashtu
Në maj, indeksi për orenditë dhe mobiljet shtëpiake u rrit me ritmin më të shpejtë që nga vitet 1970. Kjo pasqyron konkurrencën e fortë për lëndën drusore, e cila përdoret për të bërë gjithçka, nga divanet dhe dollapët te kornizat për shtëpitë e reja. Disa prodhues mobiljesh po shohin rritje kostoje deri në 30%. Çmimet rekord të larta të lëndës drusore, të cilat janë trefishuar nga viti i kaluar, po ngrenë koston e shtëpive. Për një apartament të ri, rritja e çmimit është rreth 13,000 dollarë, që përkthehet në 120 dollarë shtesë në muaj me qira.

Pajisjet eletroshtëpiake gjithashtu janë bërë më të kushtueshme, duke u rritur 12% që nga maji i kaluar. Çmimet për makinat larëse dhe tharëse janë rritur 26% nga një vit më parë, dhe prodhuesit kryesorë të pajisjeve si Whirlpool ka njoftuar rritje të çmimeve në bordin e saj. Kostoja në rritje e metaleve të papërpunuara, si dhe automjetet që shqetësojnë mungesën e gjysmëpërçuesve, po ndikojnë gjithashtu në pajisjet. Kjo është përkeqësuar nga vonesat në dërgimin e mallrave të përfunduar në destinacionin e tyre.
Furnizimi i produkteve nga fabrika po vonon dhe në këtë mënyrë zgjatet dhe koha e transportit. Kjo do të rrisë dhe kostot e transportit gjithashtu, pasi një pjesë a mallrave të papërfunduara po rrinë në stok pritje për pjesën tjetër që porositë të nisen të plota.

Çmimet e ushqimeve po rriten
Ushqimi është një kategori tjetër e shpenzimeve ku konsumatorët mund të ndjehen të ngushtë, kryesisht për shkak të rritjes së kostove të mallrave. Çmimet për misër, drithëra dhe fasule soje janë në nivelet e tyre më të larta që nga viti 2012, sipas Associated Press. Kjo do të thotë çmime më të larta në raftet e dyqaneve ushqimore dhe për një sërë produktesh të konsumit. Ndërsa çmimi i ushqimit nuk është rritur me ritmin e dukshëm të mallrave të mëdha të konsumit, ato janë rritur 1.1% në katër muajt e fundit, nxitur nga kostot më të larta të mishit, bukës dhe qumështit.
General Mills ka thënë se po konsideron rritjen e çmimeve në produktet e saj sepse drithërat, sheqeri dhe përbërësit e tjerë janë bërë më të kushtueshëm, vuri në dukje AP. Coca-Cola ka paralajmëruar një rritje të çmimit për të kompensuar kostot në rritje. Dhe Procter & Gamble po rrit çmimet në një gamë të produkteve të kujdesit personal për fëmijë gjatë verës.
Fermat e rritjes së gjësë së gjallë pësuan shumë humbje vjet gjatë pandemisë. Ndërkohë që fabrikat u mbyllën për një farë kohe dhe u rihapën me kapacitet punonjësish të reduktuar, prodhimi i përpunimit të mishit në fabrika u ngadalësua. Fermerët që rrisnin stokun e gjallë u detyruan të therrnin kopetë e tyre dhe t’i shisnin në kosto direkt nga ferma, pasi patën inventar të lartë. Ata nuk arrinin dot t’i conin në thertore pasi ishin të mbyllura ose me kufizime në kapacitet pune për shkak të masave të pandemisë.
Shumë nga stoku i mishit u detyrua të asgjësohej, sepse nuk arritej të shitej. Në supermarkete kishte mungesë të mishit në rafte, pasi një hallkë e zinxhirit të prodhimit kishte ndaluar.
Restorantet gjithashtu kanë njoftuar për rritje të cmimeve të menusë me afërsisht 4% për të mbuluar koston e rritjes së pagës së punëtorëve të saj në një mesatare prej 15 $ në orë.
Në Amerikë përflitet një inflacion si rrjedhojë së rritjes së cmimeve. Por shumë debate janë mes politikanëve nëse ky inflacion do të monitorohet deri një një pikë të caktuar për të ndihmuar ekonominë të dalë nga kriza post-pandemie dhe të forcojë tregun e punës si rrjedhojë. Frika është për tregun e imobiliareve e cila po pëson rritje të menjëhershme të çmimeve të shtëpive, dhe frika për një krizë tjetër në tregun e pronave të patundshme që mund të pësojë sërish Amerika, lind dyshime nëse inflacioni duhet të jetë një tregues pozitiv i momentit sipas një raporti për CBS.

Burimi: Associated Press, CBS, CNN