Hulumtimi i ri i kryer nga mbi 100 shkencëtarë dhe i botuar në revistën Nature zbuloi se evropianët e lashtë po konsumonin qumësht si të rritur, pavarësisht faktit se ata nuk kishin ende aftësinë për ta tretur atë siç duhet, dhe pirja e tij ka të ngjarë t’u shkaktonte gazra dhe ngërçe të tmerrshme.
U deshën mijëra vjet që njerëzit të zhvillonin tolerancën ndaj laktozës. Prodhimi i laktazës, një enzimë që zbërthen sheqerin në qumësht, zakonisht ndalet kur fëmijët rriten.
Por në mijëra vitet e fundit, aftësia për të tretur qumështin si të rritur, dikur një tipar shumë i rrallë në gjenomin e njeriut, filloi të bëhej më i zakonshëm. Shkencëtarët spekuluan se kjo ndodhi si rezultat i zbutjes së kafshëve dhe konsumimit të rregullt të qumështit dhe bulmetit.
Por studimi i ri, i udhëhequr nga biogjeokimisti Richard Evershed në Universitetin e Bristolit, në Mbretërinë e Bashkuar, zbuloi se njerëzit në të vërtetë pinin qumësht mijëra vjet përpara se të ishin në gjendje ta tresnin atë.
Shkencëtarët përdorën qeramikë të lashtë të njollosur me qumësht për të gjurmuar gjeografikisht konsumin e qumështit në të gjithë botën gjatë 9000 viteve të fundit, hartuan komunitetet që e pinin atë si pjesë të dietës së tyre dhe ekzaminuan skeletet e lashta për ADN-në që jep informacion rreth pranisë ose mungesës së gjenit të laktazës.
Studiuesit zbuluan se toleranca ndaj laktozës u bë e zakonshme vetëm rreth vitit 1000 p.e.s., rreth 4000 vjet pasi gjeni i laktazës u zbulua për herë të parë tek të rriturit.
Kjo do të thotë se për mijëra vjet, konsumi i qumështit ishte tashmë i përhapur në komunitetet njerëzore – pavarësisht faktit se shumica e njerëzve ka të ngjarë të ndjeheshin të fryrë pasi të pinin qumësht.
Evolucioni i nxitur nga uria dhe sëmundjet
Shkencëtarët mendojnë në vend të kësaj se njerëzit zhvilluan tolerancë ndaj laktozës në periudha urie ose infeksionesh, kur zbuluan se kishte më shumë gjasa që njerëzit t’i drejtoheshin konsumit të qumështit.
Më pas, ajo që ka të ngjarë të ishte një shqetësim i vogël i shkaktuar nga pamundësia për të tretur qumështin – e njëjta gjë që përjetohet nga njerëzit me intolerancë ndaj laktozës sot – u kthye në një problem madhor kur njerëzit ishin të dobët dhe të kequshqyer.
Duke qenë se diarreja e shkaktuar nga laktoza dhe humbja e lëngjeve në fakt kërcënonin jetët e njerëzve gjatë atyre kohërave, njerëzit filluan të zhvillonin enzimën për të qenë në gjendje të tretin qumështin si të rritur, beson ekipi i shkencëtarëve.
Çuditërisht, ky studim i ri gjeti paralele me atë që po ndodh në ditët e sotme, në mënyrën se si njerëzit intolerantë ndaj laktozës janë ende të etur për qumësht dhe bulmet, edhe pse ne mendojmë se ata duhet të rezistojnë për të mirën e tyre.
George Davey Smith, një epidemiolog në Universitetin e Bristolit, analizoi të dhënat nga Biobank në Mbretërinë e Bashkuar – një bazë të dhënash e madhe që përmban stilin e jetës dhe informacionin gjenetik rreth gati gjysmë milioni pjesëmarrës – dhe zbuloi se në mesin e qindra mijëra vullnetarëve që flisnin për konsumin e tyre të qumështit, personat intolerantë ndaj laktozës konsumojnë po aq produkte qumështi sa ata që nuk kanë probleme me tretjen e tyre.
Nuk jam i sigurt nëse kjo do t’i inkurajojë njerëzit intolerantë të laktozës të shekullit të 21-të që të konsumojnë më shumë produkte qumështi sesa duhet – por dijeni se nëse e bëni, po luani me një traditë më të lashtë.
