Pa dyshim që klima po ndryshon në mënyrë dramatike dhe provat e valëve të nxehtësisë dhe ndikimet e tyre na përballin rregullisht. Jashtë është shumë nxehtë! Temperaturat rekord raportohen vit pas viti. Që nga fillimi i shekullit 21, rekordi vjetor i temperaturës globale është thyer pesë herë. Sipas NASA-së temperatura mesatare e sipërfaqes së planetit është rritur rreth 1.18 gradë Celsius që nga fundi i shekullit të 19-të. Vitet 2016 dhe 2020 janë barazuar si vitet më të ngrohta të regjistruara. Një nga të mirat e pandemisë ishte qëndrimi në shtëpi gjatë verës 2020, dhe na “me forcë” na detyroi të evitonim qëndrimet jashtë në diell.
Kjo verë po fillon të shënojë sërish temperatura ekstreme edhe në Shqipëri. Mëngjesi fillon me 30 gradë celcius. I nxehti afrikan po sulmon Europën.
Përpos, sjelljeve post-pandemie, kur njerëzit më në fund po çlirohen nga ngujimet dhe distancimet e mëdha sociale. Ata shikohen të dalin sa më shumë, të udhëtojnë, e vizitojnë vende të ndryshme. Por harrojmë që nxehtësia ka pasojat e saj në shëndetin mendor.
Nxehtësia ekstreme i bën shumicën prej nesh të acaruar, ka shumë gjasa që njerëzit të kenë shpërthime të temperamentit dhe të ndihen të trazuar ose të palëvizshëm. Megjithatë, valët e nxehtësisë nuk janë periudha beninje të pakëndshme, por kanë rreziqe të thella shëndetësore me mundësi vdekjeje. Valët e nxehtësisë tani konsiderohen ngjarjet më vdekjeprurëse të motit sipas një raporti të CDC, duke tejkaluar uraganet, rrufetë, tornadot, përmbytjet dhe tërmetet së bashku. Heqim këtu pandeminë. Ende nuk ka krahasime statistikore për këte.
Disa nga ndikimet e nxehtësisë ekstreme në sjelljen dhe kushtet psikiatrike, janë:
Dhuna. Provat që lidhin nxehtësinë ekstreme dhe agresionin konfirmojnë kuptimin e përgjithshëm të shprehur në gjuhën tonë të perditshmë të “kokës së nxehtë”, “më vlon gjaku”. Nga një studim i kryer në SHBA u pa që një devijim standard i rritjes së temperaturës çon në një rritje prej 4% të dhunës ndërpersonale dhe 14% rritje të dhunës në grup.
Kjo ka pasoja të konsiderueshme për dhunën në familje dhe ndikimet në gratë dhe fëmijët. Eskpertët psikiatër paralajmërojne se për shkak se vendet në të gjithë botën pritet të rriten temperaturat nga 2 deri në 4 gradë deri në 2050, nivelet e përforcuara të konfliktit njerëzor mund të përfaqësojnë një ndikim të madh dhe kritik të ndryshimit të klimës antropogjene.
Raporti gjithashtu flet që rritjet prej 2 deri në 10 gradë për shkak të “ishujve të nxehtësisë urbane” të shkaktuara nga strukturat e asfaltit dhe betonit dhe hapësira e kufizuar e gjelbër në krahasim me komunitetet fqinje periferike dhe rurale mund të jenë kontribues në rritjen e dhunës së verës në brendësitë e qyteteve.
Vetëvrasja – një formë dhune e kthyer tek vetvetja rritet gjithashtu gjatë nxehtësisë ekstreme.
Njohja – Një sërë studimesh mbështesin përfundimin se nxehtësia dëmton funksionet njohëse të trurit:
1) Në një tjetër studim të kryer studiues të Harvardit mbikqyrën 44 studentë të shëndetshëm duke krahasuar njohjen, përqendrimin, përpunimin, kohën e reagimit dhe kujtesën gjatë një vale nxehtësie 12 ditore. Rezultatet treguan se studentët që jetonin në konvikte me ajër të kondicionuar kishin funksion dukshëm më të mirë sesa një grup i barabartë i studentëve që jetonin në konvikte jo të kondicionuar.
2) Detyrat komplekse njohëse të tilla si kujtesa e punës (prova hapësinore e hapësirës, njohja e modelit) janë vërejtur të dëmtohen ndjeshëm për shkak të stresit të nxehtësisë.
Pagjumësia – Gjumi është një funksion thelbësor për mirëqenien dhe shëndetin e përgjithshëm me ndikime të pafavorshme të privimit të gjumit në gjendjen shpirtërore, depresionin dhe njohjen. Fillimi dhe mirëmbajtja normale e gjumit shkaktohet nga një rënie e temperaturës kryesore të trupit. Nxehtësia e rritur kontribuon në pagjumësi dhe përkeqësohet në kombinim me lagështinë e rritur, me potencialin për të përkeqësuar të gjitha vështirësitë psikiatrike dhe aftësitë e përballimit. Kjo ka implikime për banorët që jetojnë në zona urbane ku nxehtësia është bllokuar dhe për njerëzit që nuk kanë ajër të kondicionuar ose vende pushimi të freskëta, si psh parqe me hije apo shatërvanë.
Nxehtësia ekstreme mund të ketë efekte të konsiderueshme në shëndetin mendor dhe sjelljen. Duke pasur parasysh të ardhmen e parashikueshme të valëve ekstreme të nxehtësisë është e detyrueshme që komuniteti psikiatrik dhe i shëndetit mendor të jetë i aftë të dijë për ndikimet specifike në sjellje dhe rezultatet psikiatrike dhe të planifikojë për mënyra për të mbrojtur pacientët dhe komunitetet tona.
Ja disa këshilla për ditët e nxehta:
- Alterno oraret e ushtrimeve fizike. Ose herët në mëngjes, ose në darkë vonë.
- Vishni rroba të lirshme, me ngjyra të celëta, dhe materiale kryesisht pambuk.
- Mbaj ujë me vetë për të freskuar fytyrën, dhe pini ujë të bollshëm gjatë ditës. Kujdes hidratimin e trupit dhe lëkurës.
- Shmangni qëndrimet e zgjatura në diell.
- Bëni dush dhe banja disa herë gjatë ditës.
- Evitoni kafeinën dhe alkolin pasi rritin dehidratimin e trupit.
- Mundohuni të evitoni qëndrimet në asfalt të nxehtë.
- Mos harroni që dhe kafshët për të cilat kujdeseni kanë nevojë si ju për freski. Kujdesuni njësoj si vetja dhe për ta.
Burimi: Psychiatric Times
