Disa tipare të personalitetit mund të jenë një faktor kyç nëse njerëzit zhvillojnë dëmtime të lehta njohëse më vonë në jetë, zbuloi një studim i ri.
Të qenit më i ndërgjegjshëm dhe ekstrovert mban më gjatë dëmtimet e lehta njohëse, ndërsa nivelet më të larta të neurotizmit rrit shanset për rënie konjitive, sipas një studimi të botuar të hënën në Journal of Personality and Social Psychology.
“Tiparet e personalitetit pasqyrojnë modele relativisht të qëndrueshme të të menduarit dhe sjelljes, të cilat mund të ndikojnë në mënyrë kumulative në përfshirjen në sjellje të shëndetshme dhe jo të shëndetshme dhe modele të mendimit gjatë gjithë jetës,” tha autorja kryesor Tomiko Yoneda, në një deklaratë në Universitetin e Viktorias në Kanada.
“Akumulimi i përvojave gjatë gjithë jetës mund të kontribuojë më pas në ndjeshmërinë ndaj sëmundjeve ose çrregullimeve të veçanta, siç është dëmtimi i butë njohës, ose të kontribuojë në dallimet individuale në aftësinë për t’i bërë ballë ndryshimeve neurologjike të lidhura me moshën,” tha ajo.
Ndërsa kjo lidhje shihet në praktikën klinike, është e vështirë të dihet se çfarë është “pula apo veza“, tha Dr. Richard Isaacson, drejtor i Klinikës së Parandalimit të Alzheimerit në Qendrën për Shëndetin e Trurit në Kolegjin e Mjekësisë Schmidt të Universitetit Atlantik të Floridës.
“Tiparet specifike mund të rrisin rrezikun për shkak të sjelljeve gjatë gjithë jetës që e predispozojnë një person të zhvillojë rënie njohëse ose sëmundjen e Alzheimerit, ose mund të ketë më shumë një rol të drejtpërdrejtë biologjik lidhur me patologjinë e hershme të sëmundjes,” tha Isaacson, i cili nuk ishte i përfshirë në studim.
“Neurotizmi është veçanërisht një tipar që vjen në mendje, dhe meta-analizat e kaluara gjithashtu e kanë treguar këtë. Përtypja dhe shqetësimi janë të lidhura me vëllime më të vogla të trurit,” tha ai në një email. “Është e paqartë nëse rruga e stresit/neuroinflamacionit e shtyn këtë. Një biomarker nuk ekziston vërtet për këtë, kështu që është e vështirë të provohet.”
Tiparet kryesore të personalitetit
Studimi analizoi personalitetet e afro 2,000 njerëzve që po merrnin pjesë në Projektin Rush Memory and Aging, një studim gjatësor i të rriturve më të moshuar të zonës së Çikagos që filloi në 1997. Studimi shqyrtoi rolin e tre tipareve kryesore të personalitetit: ndërgjegjshmërinë, ekstroversionin dhe neurotizmin — se si njerëzit përballuan rënien njohëse në jetën e mëvonshme.
Neurotizmi është një tipar personaliteti që ndikon në mënyrën se si një person përballet me stresin. Njerëzit neurotikë i qasen jetës në një gjendje ankthi, zemërimi dhe vetëdije dhe shpesh i shohin zhgënjimet e vogla si dërrmuese ose kërcënuese pa shpresë.
Njerëzit e ndërgjegjshëm priren të kenë nivele të larta të vetëdisiplinës dhe janë të organizuar dhe të orientuar drejt qëllimeve, tha Yoneda, ndërsa ekstrovertët janë entuziastë për jetën dhe shpesh këmbëngulës dhe dashamirës.
Njerëzit me një rezultat të lartë në ndërgjegjshmëri ose një rezultat të ulët në neurotizëm kishin dukshëm më pak gjasa të zhvillonin dëmtime të lehta njohëse gjatë rrjedhës së studimit, tha Yoneda.
Çdo gjashtë pikë shtesë që një person shënonte në shkallën e ndërgjegjes “lidhej me një rrezik të zvogëluar prej 22% të kalimit nga funksionimi normal konjitiv në dëmtim të butë njohës“, tha Yoneda.
Kjo mund të përkthehet në një person 80-vjeçar me ndërgjegje të lartë që do të jetojë edhe dy vjet pa probleme njohëse në krahasim me ata që shënuan rezultate të ulëta në ndërgjegje, tha studimi.
Të qenit më ekstrovert dhe i angazhuar në shoqëri dukej se ofronte një vit shtesë jetese pa demencë, tha studimi. Ai gjithashtu rritste aftësinë e një personi për të rikuperuar funksionin normal konjitiv pas marrjes së një diagnoze të mëparshme të dëmtimit të butë njohës, ndoshta për shkak të përfitimeve të socializimit.
Megjithatë, ndërsa nivelet e neurotizmit u rritën, po ashtu u rrit rreziku i kalimit në rënie njohëse: çdo shtatë pikë shtesë në shkallë “u shoqërua me një rrezik 12% në rritje,” tha Yoneda, që mund të përkthehet në humbjen e të paktën një viti të shëndetit njohës.
Ky studim nuk është i pari që tregon një lidhje mes personalitetit dhe funksionit të trurit.
Hulumtimet e mëparshme kanë treguar se njerëzit që janë më të hapur ndaj përvojave, më të ndërgjegjshëm dhe më pak neurotikë performojnë më mirë nga ana njohëse në teste dhe përjetojnë më pak rënie njohëse me kalimin e kohës.
Burimi: CNN Health
