Ukrainë – Jeta në qytetin fantazmë të Kharkiv

Kur predhat ruse filluan të binin si shi mbi Saltivka në shkurt, jeta në blloqet e banesave të numëruara të lagjes u bë si llotari – një bllok u godit, tjetri u kursye. Brenda çdo ndërtese, banorët e çdo apartamenti mbijetuan me fatin e tyre – një apartament u shndërrua në hi, tjetri nuk u prek.

Ndërsa bombardimi i Kharkiv vazhdoi – mars, prill, maj, qershor – gjithnjë e më pak ndërtesa në Saltivka u kursyen. Tani lagjia është si një qytet fantazmë. Kudo që hidhni sytë, shenjat e zeza vdekjeprurëse të djegies ndodhen mbi dritaret ku janë goditur nga predhat. Në anët e ndërtesave ka çarje shumëkatëshe. Ka vrima të rregullta rrethore në çati, që predhat i hapën, por nuk shpërthyen. Ka sende personale të shpërndara mbi shtigjet midis ndërtesave – të nxjerra nga banesat lart me forcë të tmerrshme. Dhe predhat ende bien.

Kur zbarkojnë, tundin tokën dhe dërgojnë një bum që kërcen nga ndërtesat dhe bën jehonë nëpër hapësirat e gjelbra të zbrazëta dhe këndet e lojërave. Predhat dhe raketat e ndryshme kanë tinguj të veçantë dhe lënë pas copëza të veçanta që vendasit janë bërë të aftë për t’i njohur. Ato përfshijnë mbetje të municioneve thërrmuese të ndaluara gjerësisht dhe raketa të padrejtuara. Asnjë nga armët nuk është në shënjestër të saktë, kështu që askund në lagje nuk është i sigurt.

Kur nuk ka bombardime, Saltivka hesht. “Saltivka është si Çernobili tani,” tha Serhiy Khrystych, 44, ndërsa lau fytyrën me ujë nga një shishe plastike, në ndërtesën 80. “Sigurisht që kishte rrezatim në Çernobil, por ai nuk u shkatërrua. Ne nuk kemi rrezatim, por gjithçka këtu është shkatërruar”, tha ai. “Është e pamundur të jetosh”.

Megjithatë ka njerëz që jetojnë këtu, të cilët jetojnë në ndërtesa pa gaz apo ujë, në disa vende vetëm një ose dy banorë në një bllok prej 60 ose më shumë banesash. Energjia elektrike është ndezur sërish në disa ndërtesa javën e kaluar dhe disa njerëz janë kthyer nga stacionet e metrosë apo strehimoret e tjera. Por është ende një pjesë e vogël e popullsisë së Saltivkës të paraluftës.

Në kulmin e saj, lagjja – një zhvillim i kohës sovjetike për punëtorët industrialë të qytetit dhe familjet e tyre – ishte shtëpia e diku midis 500,000 dhe 800,000 njerëzve. Ishte plot jetë familjare.

“Ishte një zonë e bukur, kishte një park të bukur dhe kishte dritë në park, stola dhe një shatërvan”, tha Tamara Koneva, një pensioniste 70-vjeçare që jeton në katin e parë të një pallati gjysmë të shkatërruar. “Tani nuk ka mbetur asgjë,” tha ajo.

Burri i Tamarës vdiq në mars, një muaj pas pushtimit. “Për shkak të stresit”, tha ajo. Pra, ajo është kryesisht vetëm në banesën e tyre, dhe pothuajse vetëm në ndërtesë. “Më mungon”, tha ajo. “Nuk kam as dëshirë të dal jashtë”.

Është një person tjetër në pjesën e ndërtesës së Tamarës – një mekanik makinash 53-vjeçar i quajtur Valeriy Ivanovych, i cili ka jetuar këtu për 20 vjet. Banesa e tij është kursyer, deri më tani, me përjashtim të copëzave të vogla të predhave që i thyen xhamat dhe i shpuan si plumba makinën larëse, dollapin e kuzhinës dhe murin e dhomës së gjumit.

“Vështirë se dikush jeton më në këtë ndërtesë, ka vetëm një çift, një burrë, një grua dhe unë,” tha Valeriy. “Njerëzit ndonjëherë vijnë për të mbledhur sendet, por ata nuk qëndrojnë.”

Banesat në anën e shkallëve të Tamara dhe Valeriy ishin relativisht të padëmtuara, por një predhë goditi drejtpërdrejt anën tjetër dhe apartamenti përballë atij të Valeriy ishte plot hi, me beton i shembur dhe sende të djegura.

“Ndoshta ndërtesa do të duhet të shkatërrohet, sepse pjesa e dytë e saj është e shkatërruar dhe pjesa e tretë është shumë e shkatërruar,” tha Valeriy.

Ai nuk ka punë tani dhe nuk ka ku të shkojë tjetër. Ai ngriti supet. “Kjo është shtëpia ime, unë kam jetuar këtu gjatë gjithë jetës sime,” tha ai, duke parë nga dritarja e kuzhinës së tij mbi pemë.

“Do të jetë një trishtim i madh nëse të gjitha këto shtëpi do të shkatërrohen sepse jam mësuar shumë me këtë vend”.

Pa shërbimet e disponueshme në apartamentet e tyre, disa nga banorët që ende jetojnë në Saltivka kanë krijuar kuzhina të improvizuara në natyrë ku gatuajnë ushqim dhe ulen së bashku për shoqëri. Një herë në ditë, vullnetarë nga shoqata bamirëse e ushqimit World Central Kitchen bëjnë rrugën e tyre nëpër lagje dhe shpërndajnë ushqime në kuti stiropori.

“Saltivka është një shkretëtirë tani,” tha Leon Petrosyan, një inxhinier 50-vjeçar i cili po drejtonte me kujdes një Vollga të zezë, në mënyrë që të shpërndante ushqimin. “Njerëzit që kanë mbetur këtu nuk kanë ku të shkojnë tjetër,” tha ai. “Ata janë të bllokuar”.

Leoni ndaloi për një pushim të shkurtër dhe ndezi një cigare. Dërgesat e ushqimit janë një rrugë shpëtimi për banorët e paktë në Saltivka. Këtu nuk ka dyqane të hapura tani dhe për shumë është vakti i vetëm që hanë çdo ditë.

Serhiy Zhuravliov, një 51-vjeçar, banor i përjetshëm në Saltivka, i cili po ndihmonte në dërgimin e ushqimit, tha se ai kishte qëndruar në lagje gjatë gjithë pushtimit dhe luftimeve më të rënda aty pranë, kur trupat ukrainase ishin vendosur në ndërtesat e banimit dhe vija e frontit ishte në pragun e derës.

“Në fillim ndjemë frikë. Më vonë u mësuam me zhurmën e bombardimeve,” tha ai. “Tani nuk mund të flemë pa të.”

Mbi Leon dhe Serhiy teksa pinin duhan, ishte një kullë 16-katëshe e shkatërruar dhe djegur nga goditjet e drejtpërdrejta. Në katin e 16-të, Larisa Enina pa me kujdes nga korridori i saj drejt hapësirës së hapur, përmes një boshllëku ku dikur ishte një pjesë e murit.

Në pallatin me 143 apartamente kishin mbetur rreth 15 persona, tha Larisa. Apartamenti që ajo ndan me bashkëshortin dhe vajzën e saj ishte relativisht i padëmtuar, me përjashtim të vrimave të vogla në dritare. “Banesa pranë tonës është djegur plotësisht dhe e jona ka mbetur e paprekur”, tha ajo. “Është një mrekulli”.

Por Larisa ishte e shqetësuar për diçka tjetër. Kishte çarje të mëdha në muret e katit të 11-të, tha ajo, dhe ka frikë se ndërtesa mund të shembet. “Është rrezik edhe të qëndrosh në ballkon tani”, tha ajo.

Është gjithashtu e rrezikshme të qëndrosh më poshtë. Predhat kanë goditur pllakat e betonit të përmasave të makinave, të cilat janë përplasur me një forcë të tmerrshme mbi trotuar. Nëse shikoni nga toka, mund të shihni pllaka që janë liruar, por nuk janë rrëzuar, dhe ato qëndrojnë në mënyrë të pasigurt mbi banorët e mbetur.

Direkt jashtë hyrjes së një ndërtese, një pllakë masive kishte rënë mbi tokë dhe kishte thyer një tub të trashë uji poshtë. Roman Grynchenko, një mekanik makinash 48-vjeçar i cili ka jetuar në Saltivka për 20 vjet, po shkelte rreth kraterit të mbushur me ujë ndërsa hynte dhe dilte nga ndërtesa.

Roman ha një vakt falas në ditë tani dhe, si shumica e njerëzve, ia del me ndihmën e qeverisë – 55 £ në muaj për të, 55 £ për gruan e tij dhe 83 £ për vajzën e tyre.

“Unë jetoj këtu prej 20 vitesh,” tha Roman. “Saltivka ishte një lagje paqësore …”

Një zhurmë shurdhuese e ndërpreu atë – e para nga tre predha që ranë aty pranë.

“Tani ka një luftë,” vazhdoi ai. “Dëgjoni shpërthime.”

Rusët u përpoqën të pushtonin Kharkivin në ditët e para të pushtimit dhe Saltivka mbajti peshën kryesore të sulmit. Pushtuesit përfundimisht u shtynë prapa dhe vija e frontit tani ndodhet rreth 12 milje nga qendra e qytetit. Por Saltivka mbetet brenda rrezes së artilerisë ruse, një realitet që është bërë i pamundur të injorohet nga bombardimet e përditshme.

Në skaj të lagjes, ka ende llogore kqë ukrainasit i gërmuan për mbrojtjen. Ata përdorën ndërtesat e banimit për pushim dhe për pozicione snajperësh, thanë banorët – duke e kthyer lagjen në një objektiv.

Pak banorë dukej se hidhëroheshin nga prania e tyre. Ushtarët shkuan nga ndërtesa në ndërtesë në fillim duke u kërkuar atyre që kishin fëmijë të evakuoheshin, tha Claudia Chubata, një banore 65-vjeçare.

“Ata janë ushtarët tanë,” tha ajo. “Ata duhej të bënin diçka këtu për luftën dhe kishin nevojë për të pushuar diku”.

Por Kharkiv është vetëm 20 milje nga kufiri rus, një qytet tradicionalisht me prirje ruse, rusishtfolës dhe ka xhepa simpatie ndaj pushtuesve.

“Aty ku nuk ka ushtri ukrainase, rusët nuk qëllojnë,” tha Boris Rustenko, një mullixhi 63-vjeçar i qelqit, i lindur në Bashkimin Sovjetik, ndërtesa e të cilit u dëmtua rëndë dhe u dogj.

“Nëse Rusia nuk do të kishte sulmuar Ukrainën, Ukraina do të kishte sulmuar Rusinë, Krimenë, Donetsk, Luhansk”, tha Boris. “Është shumë e thjeshtë, Rusia është vetëm përpara.”

Boris, si shumë banorë të Saltivka, ka të afërm në Rusi. Në qytete si Kharkiv, dhuna e mbështetur nga Rusia që filloi në 2014 dhe pushtimi i fundit kanë krijuar konflikte më të vogla mes familjes dhe miqve.

“Kjo është Rusia, ne ishim vëllezër,” tha Oleksiy, një ndërtues 69-vjeçar, i cili nuk donte të jepte mbiemrin e tij. “Nuk e kuptojmë pse na kanë pushtuar. Kemi të afërm atje dhe tani çfarë?”

Vetëm se Rusia nuk ishte fajtore, tha Oleksiy. Perëndimi duhet “të ndalojë së dhëni armë Ukrainës“, tha ai, sepse kjo vetëm sa po e zgjaste luftën.

Ndërsa Oleksiy po fliste, një tjetër banor që qëndronte pranë tij filloi të qante. “Ne ishim shumë të lumtur që kishim banesa këtu,” tha Halyna, një pensioniste 62-vjeçare. Dritaret e saj, direkt mbi vendin ku qëndronte, u thyen. “Na është thënë që t’i zëvendësojmë vetë”, tha ajo. Riparimet do t’i kushtonin pesëfishin e pensionit të saj mujor.

Më pak se 10 milje larg nga vendi ku qëndronte Halyna ishte vija e frontit. Ekziston frika se trupat ruse mund të kthehen në Kharkiv. Vadym Denysenko, një këshilltar i ministrit të brendshëm të Ukrainës, tha të dielën se Rusia edhe një herë “po përpiqet ta bëjë Kharkivin një qytet të vijës së parë“.

Jashtë ndërtesës së Halynës, disa fqinjë nga ndërtesat aty pranë po vinin për të mbledhur ushqimin e tyre të përditshëm falas nga një stol. Ishte pasdite vonë. Halina ngriti vështrimin ende me lot në sy.

“Sa janë vrarë deri tani?” tha ajo duke tundur kokën. “Dhe vetëm djem, 18 vjeç. Ata sapo kishin filluar të jetonin.”

Burimi: BBC