Në Kosovë, zgjedhjet e parakohshme parlamentare në shkurt 2021 rezultuan në formimin e një qeverie të re që gëzon një shumicë të qartë parlamentare. Zbatimi i plotë dhe efektiv i planit të veprimit të reformës gjatë periudhës së ardhshme do të jetë thelbësor. Komisioni qëndron në vlerësimin e tij të korrikut 2018 se Kosova ka përmbushur të gjitha standardet e liberalizimit të vizave, por propozimi është ende në pritje në Këshill dhe duhet të trajtohet si një çështje urgjente. Një marrëveshje gjithëpërfshirëse e normalizimit ligjërisht e detyrueshme me Serbinë është urgjente dhe vendimtare në mënyrë që Kosova dhe Serbia të përparojnë në rrugët e tyre përkatëse në BE. Beogradi dhe Prishtina duhet të angazhohen në mënyrë konstruktive në procesin e Dialogut, të lehtësuar nga HRVP Borrell dhe EUSR Lajcak.
Bazat e procesit të anëtarësimit
Sa i përket kritereve politike, pjesa më e madhe e periudhës raportuese u shënua nga paqëndrueshmëria politike në Kosovë. Pas zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në shkurt 2021, një qeveri e re mori detyrën, me një shumicë të fortë parlamentare të paparë.
Gjatë pjesës më të madhe të periudhës raportuese, aktivitetet legjislative ishin të kufizuara për shkak të këtij paqëndrueshmërie politike, përfshirë përpjekjet për reforma të lidhura me BE-në. Miratimi i një faze të dytë të Axhendës Evropiane të Reformave (ERA 2) dhe Planit të saj të Veprimit, miratuar nga Kuvendi në Tetor 2021, dhe një fokus solid qeveritar, konfirmoi trendin pozitiv të angazhimit të përtërirë të Kosovës ndaj reformave të lidhura me BE.
Për një pjesë të madhe të periudhës raportuese, atmosfera e polarizuar politike, mungesa e shumicës efektive qeveritare dhe mungesa e kuorumit ndikoi rëndë në vendimmarrjen në Kuvend. Ekziston nevoja që Kuvendi të përmirësojë kuadrin e tij rregullator, duke përfshirë rregullat e procedurës. Kuvendi mbeti i hapur gjatë pandemisë, duke ruajtur masat e mbrojtjes së shëndetit. Në përgjithësi, zgjedhjet legjislative të shkurtit 2021 ishin të administruara mirë, transparente dhe konkurruese, pavarësisht disa mangësive. Procesi zgjedhor i Kosovës mbetet në nevojë për forcim të gjithanshëm për të adresuar dobësitë e qëndrueshme gjatë ciklit elektoral, siç janë identifikuar në misionet e njëpasnjëshme të vëzhgimit të zgjedhjeve të BE-së që nga viti 2014. Forcimi i kuadrit ligjor dhe institucional mbi fushatat dhe financimin e partive politike mbetet një zonë në pritje që ka nevojë për reforma.
Situata në veri të Kosovës mbetet sfiduese, veçanërisht në lidhje me korrupsionin, krimin e organizuar dhe kushtet për lirinë e shprehjes.
Ekziston një nivel përgatitjeje në fushën e reformës së administratës publike, por nuk ka pasur përparim në këtë drejtim gjatë periudhës raportuese, duke pasur parasysh ndryshimet e shpeshta të qeverisë. Ligji për Zyrtarët Publik hyri në fuqi në qershor. Ndikimi politik i panevojshëm mbi emërimet dhe shkarkimet e funksionarëve të lartë publikë dhe nëpunësve civilë është vërejtur në disa raste dhe Kosova ka përmbushur vetëm disa nga angazhimet e saj për kriteret e bazuara në merita. Ai nuk bëri përparim në adresimin e pabarazive në sistemin e pagave të sektorit publik. Procesi i thjeshtimit të agjencive ka ngecur. Pasiguria ligjore për bizneset dhe individët vazhdon për shkak të mungesës së vazhdueshme të progresit në harmonizimin e legjislacionit sektorial me Ligjin për Procedurat e Përgjithshme Administrative. Një angazhim i përtërirë për reformën e administratës publike është urgjent.
Kosova është ende në një fazë të hershme në zhvillimin e një sistemi gjyqësor që funksionon mirë. Administrimi i përgjithshëm i drejtësisë vazhdon të jetë i ngadalshëm, joefikas dhe i prekshëm nga ndikimi i panevojshëm politik, por me disa disa përparime.
Kosova krijoi një sistem elektronik të menaxhimit të rasteve dhe ngriti një sistem qendror i regjistrimeve penale, megjithatë sfidat mbeten. Ajo ka bërë përpjekje për të zbatuar Ligjin për Ndërmjetësim. Pandemia e COVID-19 ndikoi në përpunimin efektiv të çështjeve dhe mbajtjen (dhe qasjen e publikut në) seancat gjyqësore në Kosovë. Qeveria e re ka shqyrtuar disa opsione për një proces të ‘verifikimit’ të gjyqësorit dhe prokurorisë. Në këtë kontekst, prezantimi i mundshëm i një rivlerësimi të plotë të njëhershëm të të gjithë prokurorëve dhe gjyqtarëve është një burim shqetësimi serioz. Një proces i tillë duhet të konsiderohet vetëm si një masë e jashtëzakonshme e mjetit të fundit, pasi të jenë shteruar të gjitha mjetet dhe mekanizmat ekzistues për të siguruar integritetin dhe luftuar korrupsionin e mbajtësve të zyrave gjyqësore, dhe duhet të jetë në përputhje me standardet evropiane dhe ndërkombëtare, si dhe me keshillën e Komisionit të Venecias.
Kosova është në një fazë të hershme dhe ka një nivel përgatitjeje në luftën kundër korrupsionit. Gjatë periudhës raportuese, është bërë përparim i kufizuar, përfshirë hetimin dhe ndjekjen e rasteve të nivelit të lartë në historinë e historisë. Nevojiten përpjekje të qëndrueshme për të arritur hetime më proaktive, vendime përfundimtare gjyqësore dhe konfiskim përfundimtar të pasurive. Zyra e Prokurorisë Speciale u forcua pasi Departamenti i Korrupsionit dhe Krimit Financiar u bë funksional dhe arriti një rritje të përgjithshme në nivelet e personelit. Paketa ligjore kundër korrupsionit dhe Kodi i rishikuar i Procedurës Penale ende duhet të miratohen. Korniza ligjore për konfiskimin është në fuqi, por nuk po zbatohet në mënyrë të vazhdueshme, dhe vlera e pasurive të konfiskuara përfundimisht mbetet e ulët. Në përgjithësi, korrupsioni është i përhapur dhe mbetet një çështje shqetësuese serioze. Pavarësisht përpjekjeve të bëra, ekziston nevoja për një vullnet të fortë dhe të vazhdueshëm politik për të adresuar në mënyrë efektive rreziqet sistemike të korrupsionit, si dhe një përgjigje të fuqishme të drejtësisë penale ndaj korrupsionit të nivelit të lartë.
Kosova është në një fazë të hershme në luftën kundër krimit të organizuar. Ai bëri përparim të kufizuar gjatë periudhës raportuese në hetimin dhe ndjekjen penale të rasteve të krimit të organizuar. Zyra e Prokurorisë Speciale u forcua me staf shtesë të specializuar dhe u zhvilluan aktivitete trajnimi të synuara.
Është arritur përparim në luftën kundër terrorizmit, në përputhje me objektivat e përcaktuara në aranzhimin zbatues BE-Kosovë për Planin e Përbashkët të Veprimit kundër terrorizmit për Ballkanin Perëndimor, veçanërisht në lidhje me rehabilitimin dhe riintegrimin e luftëtarëve të huaj terroristë dhe familjet e tyre. Autoritetet e Kosovës duhet të jenë më efektive në përpjekjet e tyre për të luftuar pastrimin e parave dhe ligji në fuqi duhet të jetë në përputhje me acquis të BE -së dhe me standardet ndërkombëtare.
Autoritetet e Kosovës vazhduan të bëjnë përparim në menaxhimin e migrimit të rregullt dhe flukset e përziera të migrimit në kontekstin e vështirë të pandemisë COVID-19. Kosova e rriti më tej kapacitetin e saj akomodues dhe e rriti gatishmërinë për të trajtuar një fluks të shtuar emigrantësh.
Sa i përket kritereve ekonomike, Kosova ka bërë përparim të kufizuar dhe është në një fazë të hershme të zhvillimit të një ekonomie tregu funksionale. Ekonomia u zhyt në recesion në vitin 2020, por ky trend u përmbys në gjysmën e parë të 2021. Problemet strukturore afatgjata, të tilla si mungesa e diversifikimit ekonomik dhe varësia nga flukset financiare nga diaspora e bënë Kosovën shumë të prekshme nga pandemia- bllokimet e lidhura dhe kufizimet e udhëtimit. Në përgjigje të krizës, autoritetet pezulluan rregullën fiskale dhe miratuan dy pako fiskale. Një rritje e fortë e shpenzimeve dhe tkurrja e të ardhurave nga taksat rezultoi në një deficit të madh buxhetor në vitin 2020, por rimëkëmbja e të ardhurave nga taksat ndihmoi në arritjen e një suficiti buxhetor në gjysmën e parë të vitit 2021. Mjedisi i biznesit pa pak përmirësim. Zhvillimi i sektorit privat mbetet i kufizuar nga një ekonomi e përhapur joformale, një gjyqësor i ngadalshëm dhe joefikas, një përhapje e lartë e korrupsionit dhe sundimi i përgjithshëm i dobët i ligjit thuhet në raport.
Lidhur me normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë, dialogu i lehtësuar nga BE vazhdoi me takime të nivelit të lartë më 15 qershor dhe 19 korrik 2021, si dhe tre takime të kryenegociatorëve. Gjatë periudhës raportuese të dyja palët caktuan kryenegociatorë të rinj dhe ekipe negociuese. Kosova duhet të angazhohet në mënyrë konstruktive dhe të bëjë përpjekje të mëtejshme thelbësore në zbatimin e të gjitha marrëveshjeve të kaluara dhe të kontribuojë në arritjen e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse të normalizimit ligjërisht të detyrueshëm me Serbinë. Një marrëveshje e tillë është urgjente dhe vendimtare në mënyrë që Kosova dhe Serbia të përparojnë në rrugët e tyre përkatëse evropiane thuhet në raport.
Burimi: Parlamenti Europian
