Shkoni në një dyqan ushqimesh dhe do të përballeni me një kakofoni të datave të skadencës: “shitet deri“, “përdoret deri më“, “mbaje në ngrirje deri“. Ndonjëherë do të shihni edhe “shijoni para” ose “e shijshme nëse përdoret deri më“.
Konfuzioni mbi datat e skadencës së ushqimit është më shumë se thjesht një shqetësim për blerësit. I gjithë ai etiketim i keq do të thotë se shumë ushqime të mira shkojnë dëm, pasi konsumatorët i keqinterpretojnë datat dhe i hedhin shumë ushqime të ngrënshme.
Përveç formulave për foshnjat, Shteteve të Bashkuara iu mungojnë ato standarde kombëtare për datat e skadencës së ushqimit që kanë shumë vende të tjera. Mungesa e legjislacionit federal ka çuar në një grumbull ligjesh kontradiktore shtetërore, me prodhuesit e ushqimit në shumë raste që përdorin çfarëdo datash dhe shprehin ato që duan mbi produktet e tyre, thonë ekspertët.
“Ka shumë konfuzion si midis konsumatorëve dhe, sinqerisht, njerëzve që punojnë në industrinë ushqimore,” tha Dana Gunders, drejtoreshë ekzekutive e organizatës jofitimprurëse kundër mbetjeve ushqimore ReFED.
Si rezultat, rreth 80 milionë tonë ushqime të përdorshme në mënyrë të përkryer nuk hahen, sipas grupit, me pasoja të gjera mjedisore. Humbja globale e ushqimit dhe mbeturinat është e barabartë me 8 deri në 10% të të gjithë ndotjes së gazit serrë, sipas Panelit Ndërqeveritar të OKB-së për Ndryshimet Klimatike.
“Ka kaq shumë gjëra që duhet të bëjmë për të dekarbonizuar,” tha Emily Broad Leib, një profesoreshë e Shkollës Juridike të Harvardit dhe drejtoreshë themeluese e Klinikës për Ligjin dhe Politikën e Ushqimit në Shkollën Juridike të Harvardit. “Por kjo duhet të jetë një nga më të lehtat.”
Disa anëtarë të Kongresit po përpiqen të ndryshojnë atë nomenklaturë marramendëse. Javën e kaluar, një grup ligjvënësish – përfaqësuesit Chellie Pingree dhe Dan Newhouse dhe senatori Richard Blumenthal rifutën një projekt-ligj të quajtur “Akti i etiketimit të datës së ushqimit” që synon të reduktojë mbetjet ushqimore duke standardizuar etiketat e datave në produktet ushqimore.
Derisa Kongresi të veprojë, ja se si të kuptoni të gjitha datat dhe të reduktoni mbetjet ushqimore:
Mësoni se çfarë kuptimi kanë vërtet etiketat e ushqimit
Në Shtetet e Bashkuara, shumica e datave që konsumatorët shohin në artikujt ushqimorë janë për freski, jo për siguri, sipas Departamentit të Bujqësisë së SHBA. Një produkt që ka kaluar datën e tij “më mirë nëse përdoret deri” mund të mos shijojë aq mirë sa diçka e freskët jashtë raftit. Por shpesh është krejtësisht e shëndetshme për të ngrënë.
“Drithërat e ndenjura janë ende të sigurta për t’u ngrënë,” tha Andrea Collins, specialist i lartë në Këshillin e Mbrojtjes së Burimeve Natyrore. “Kështu që njerëzit po hedhin para kohe ushqim që mund të na ushqejë me të vërtetë.”
Disa prodhues të ushqimit matin shpejtësinë me të cilën bakteret rriten në ushqim, ose kryejnë teste shije për të parë kur ushqimi fillon të shijojë si bajate. Por të tjerët thjesht bëjnë një supozim të arsimuar se sa kohë një produkt do të mbetet me shije të freskët.
“Shumica prej tyre janë supozimi më i mirë i prodhuesve për cilësinë,” tha Collins.
Ndiqni hundën tuaj
Nëse nuk mund t’i besoni datave të shtypura në paketim, çfarë mund t’i besoni? Shqisat tuaja shpesh janë mjaft të mira, thonë ekspertët. Mijëra vjet evolucioni u kanë dhënë njerëzve aftësinë të nuhasin qumështin e prishur ose të dallojnë bukën e gjelbër e të mykur.
“Mendoni përsëri për gjyshen tuaj,” tha Gunders. “Atëherë nuk kishte data për ushqim, por ata arritën t’i kuptonin gjërat.”
Merrni kosin përshembull. Pas disa ditësh qëndrimi në frigorifer, mund të ketë erë të mirë, por të ujdiset në sipërfaqe. “Kjo nuk do të thotë se nuk është e sigurt për të ngrënë,” tha Gunders.
Megjithatë, ka disa përjashtime. Për shembull, njerëzit nuk mund të shijojnë ose nuhasin një lloj bakterie ushqimore të quajtur listeria, e cila është veçanërisht e rrezikshme gjatë shtatzënisë dhe për të moshuarit. Mikrobet mund t’i mbijetojnë ftohjes dhe madje edhe ngrirjes. Kjo do të thotë që duhet të mendoni dy herë përpara se të hani ushqim që mund të strehojë patogjenin, si p.sh. mishrat e ushqimit dhe sanduiçet e gatshëm për të ngrënë që kanë kaluar datën e tyre.
I nxehti dhe i ftohti janë miqtë tuaj
Shkoni përpara dhe kaurdisni atë spinaq pak të vyshkur. Sipas Gunders, soba juaj mund të largojë shumicën e patogjenëve. “Nëse duket mirë, ka erë të mirë, por ka kaluar data, dhe ju jeni pak nervoz – thjesht gatuajeni”, tha ajo.
Ushqimi që pritet të arrijë datën e skadencës, thjesht mund të hidhet në frigorifer për të qëndruar më gjatë. “Ngrirësi juaj është si një buton magjik pauze,” tha Gunders, duke lejuar që ushqimi të ruajë shijen e tij dhe të zgjasë shumë më gjatë se normalja.
Broad Leib gjithashtu përdor ngrirjen e saj gjatë gjithë kohës. “Ne kemi një qese të vogël në frigorifer me të gjitha copat e vogla të rastësishme të frutave që po i ruajmë për smoothie,” tha Broad Leib.
