Në artikullin e mëparshëm mbi rritjen e çmimeve dhe nivelin e inflacionit në SHBA “Çmimet e konsumit po rriten. Ja se çfarë po rritet më shumë – dhe pse”, e cila indirekt ndikon dhe në lëvizjen e çmimeve në tregjet globale, pamë që çmimet e produkteve të eksportit të SHBA-s janë rritur. Amerika parashikon një rritje të inflacionit me 2% për 2021-2022 dhe me gjasa që kjo rritje mund të shkojë dhe në 3%.
Parashikimi sipas Standard & Poor për rritjen ekonomike të zonës Euro ishte në 4.4% këtë vit dhe 4.5% në 2022, duke parë zbatimin e gjerë të stimulit fiskal sipas planit të BE-së Brezi i Ardhshëm dhe pas tkurrjes së dobët të PBB-së në tremujorin e parë.
Rimëkëmbja ekonomike tani po lëviz drejt shërbimeve pasi ka filluar me industrinë, sepse shumica e kufizimeve për aktivitetin ekonomik u cliruan dhe familjet filluan përsëri me kursimet.
Shenjat afatgjata të ekonomisë ka të ngjarë të kufizohen nga reagimi i koordinuar i politikës fiskale dhe monetare të Evropës, duke hapur rrugën që hendeku i prodhimit të mbyllet deri në vitin 2024.
Në të vërtetë, struktura e Rimëkëmbjes dhe Qëndrueshmërisë mund të shtojë 1.3% -3.9% në PBB të zonës euro gjatë pesë viteve të ardhshme, duke përfituar vende si Greqia, Portugalia, Italia dhe Spanja dhe duke ulur ndarjen ekonomike në të gjithë zonën e euros.
Rimëkëmbja ekonomike evropiane po ndryshon, si fillim nga rikthimi në aktivitetin industrial e deri në përimrësimet në shërbime. Një rënie më e ulët e COVID-19 dhe përhapja e gjerë e vaksinave në të gjithë Evropën po u mundëson qeverive të heqin shumicën e kufizimeve për aktivitetin ekonomik, duke hapur rrugën për një rifillim të fortë këtë verë. Tani pritet që PBB të rritet 4.4% këtë vit dhe 4.5% në 2022, nga parashikimi i mëparshëm me përkatësisht 4.2% dhe 4.4%.
Nxitësi kryesor i rimëkëmbjes është konsumi tani që familjet nuk janë të detyruara të kursejnë më. Ndërsa të dhënat e nxjerra nga një sondazh i kryer nga S&P sugjerojnë se familjet me të ardhura më të larta, të cilat kanë një prirje më të ulët për të shpenzuar, lënë më shumë para mënjanë, ajo gjithashtu thekson se edhe familjet me të ardhura më të ulëta kursyen më shumë se zakonisht.
Falë masave si skemat e punës me kohë të shkurtër, të ardhurat bruto të familjeve në zonën e euros arritën të rriteshin 0.17% në vitin 2020 pavarësisht një rënie prej 6.5% të PBB-së reale. Ndryshe nga krizat e tjera, kjo do të thotë që familjet nuk kanë pse të zvogëlojnë kursimet e tyre për të zbutur konsumin e tyre ndërsa ekonomia rihapet. Si e tillë, pritet që norma e kursimeve të kthehet në nivelet e saj para-COVID deri në fund të vitit.
Ndërkohë, edhe pse prodhuesit evropianë nuk do të jenë më motori kryesor i rritjes, ata do të vazhdojnë të sigurojnë ushqim për rimëkëmbjen. Së pari, parashikimi për kërkesën e jashtme ka vazhduar të përmirësohet këtë vit. Megjithëse Kina ka luajtur një rol të rëndësishëm në fillimin e rimëkëmbjes së prodhimit në Evropë, rimëkëmbja dhe hapja e shpejtë e ekonomisë amerikane në shumicën e pjesëve të botës po ndihmojnë në rritjen e mëtejshme të porosive evropiane të eksportit. Së dyti, presionet nga ana e kërkesës mbi industrinë janë vendosur të përkthehen edhe në investime, veçanërisht kur marzhet e fitimit rikuperohen. Shfrytëzimi i kapacitetit tashmë është kthyer në nivelin e tij para-COVID. Ndërkohë, qeveritë evropiane janë zotuar për një rritje të konsiderueshme të investimeve publike në dy vitet e ardhshme, duke u dhënë një nxitje tjetër firmave të përdorin fitimet e tyre për të investuar.
Zhvendosja drejt një rikuperimi me bazë të gjerë po shfaqet në tregun e punës, me një lum njoftimesh për punë në sektorët më të prekur si shitja me pakicë dhe mikpritja. S&P pati parashikuar që në mars të këtij viti se rimëkëmbja do të jetë e pasur me kërkesa për punësime dhe kjo duket që po ndodh. Ende nuk ka prova të ndonjë efekti rritjeje të fortë nga faza e skemave të punës me kohë të shkurtër. Kjo është për shkak se qeveritë po heqin në mënyre graduale masat e mbështetjes dhe vetëm rreth 2% e popullsisë aktive të eurozonës po përdorte skema të tilla gjatë bllokimit të tretë. Përveç kësaj, firmat nuk kanë gjasa të kenë mbajtur punëtorë në skema me leje apo kohë të pjesëshme deri tani nëse nuk prisnin që kërkesa të rimëkëmbej pas bllokimit të tretë. Mbajtja e punëtorëve në listën e pagave ka disa kosto, madje edhe me skemat e përdorura. Atëherë pritet që punësimi në zonën e euros të rikthehet në nivelet e tij para-COVID deri në gjysmën e dytë të vitit 2022. Për krahasim, ekonomisë së eurozonës iu deshën gati tetë vjet pas krizës financiare globale për të rikuperuar nivelin e saj të të punësimit para-krizës.
Edhe nëse kërkesa e tregut të punës do të ezaurohet deri në fund të vitit 2022, sipas mendimit të ekspertëve ekonomikë, pritet që presionet e pagave të marrin më shumë kohë për t’u ndërtuar dhe për të ushqyer inflacionin. Në kontrast me situatën në SHBA, e cila po stimulon dhe nxit rritjen e pagës minimale për të përballuar rritjen e inflacionit dhe punësimin, punëdhënësit evropianë ka të ngjarë të luftojnë më pak për të mbushur vendet e lira të punës, sepse ata i kanë mbajtur punonjësit e tyre në vendet e tyre të punës përmes skemave me kohë të shkurtër. Kjo gjithashtu do të thotë që firmat do të dëshirojnë të rikthejnë më parë marzhet e tyre të fitimit para se të rrisin pagat, për të kompensuar kostot e skemave shtesë gjatë bllokimeve. Si rezultat, nuk duket që inflacioni bazë të arrijë 1.6% para fundit të 2024. Sidoqoftë, presionet inflacioniste kryesore do të jenë më të larta këtë vit, të lidhura me rimëkëmbjen e çmimeve të energjisë nga viti i kaluar. Çmimi i naftës në euro është vendosur të jetë 60% më i lartë mesatarisht këtë vit sesa në vitin 2020, duke rritur Indeksin e Harmonizuar të Çmimeve të Konsumit (IHÇK) në një mesatare prej 0.8 pikë përqindje këtë vit. Çmimet e inputeve për industrinë janë rritur gjithashtu më shpejt, të lidhura me mungesën e lëndës së parë ose gjysmëpërçuesve, megjithatë kalimi i këtyre kostove të inputit në inflacionin e konsumatorit është relativisht i heshtur. Në një analizë të shkurtër do të thotë që një rritje prej 1 pikë përqindjeje në Indeksin e Fuqisë Blerëse (PPI-Purchasing Power Index) për industrinë përkthehet vetëm në një rritje prej 0,06 pikë përqindje në normën e inflacionit të mallrave industriale jo-energjetike pas 12 muajsh. Me fjalë të tjera, edhe nëse PPI do të rritej mesatarisht 5% këtë vit, kjo do të shtonte vetëm rreth 0,1 pikë përqindje në IHÇK vitin e ardhshëm.
Zbatimi i planit të Brezit të Ardhshëm të BE shënon gjithashtu një ndryshim në natyrën e mbështetjes fiskale. Në fillim të krizës, qeveritë u përqendruan në ruajtjen e të ardhurave të familjeve dhe aksesin e kompanive në financa. Tani, ata po kërkojnë të rifillojnë rritjen përmes programeve të mëdha të investimeve. Fokusi i këtyre investimeve në tranzicionin e gjelbër dhe dixhitalizimin sugjeron gjithashtu një rritje të perspektivave afatgjata të produktivitetit të zonës euro. Ndërkohë, Banka Qendrore Evropiane do të vazhdojë të mbështesë rimëkëmbjen ekonomike të sapolindur duke siguruar kushte të lira financimi. Presidentja e BQE-së Christine Lagarde theksoi se rihapja e verës mund të hapë rrugën që BQE të fillojë të ulë ritmin e blerjeve të saj neto nën programin e blerjes emergjente të pandemisë në shtator. BQE duhet të sigurojë që pasi hendeku i prodhimit të mbyllet presionet inflacioniste të shkojnë afër 2%. Mbajtja e niveleve të ulëta për një kohë të gjatë do të sigurojë gjithashtu që stimulimi fiskal i BE do të jetë në nivelin më të fuqishëm, pasi kjo do të mbajë kostot e investimit të ulëta për kompanitë dhe qeveritë.
Rreziqet ndaj rritjes tani duket të jenë më të ekuilibruara. Në aspektin pesimist, variantet e COVID-19 janë ende një pasiguri në horizont. Për më tepër, kushtet e financimit mund të shtrëngohen përsëri si rezultat i pakësimit të mëparshëm të politikës monetare në Sh.B.A ose i një rritje të rrezikut politik. Në pikëpamjen optimiste, zbatimi më i fuqishëm i stimulit fiskal të BE – për shembull, nëse më shumë vende vendosin të përfitojnë nga grantet dhe huatë – mund ta rikthejë PBB-në përsëri në nivelin e saj para-COVID më herët seç pritet. Por sa do të vendosin familjet të harxhojnë nga kursimet e tyre të mbledhura për konsum? Kjo mbetet për t’u parë për pjesën e mbetur të vitit 2021.
Burimi: Standard & Poor Global ratings, Bloomberg
