Si stresi mund të dëmtojë trurin dhe trupin tuaj

Të gjithë e dimë se si është stresi fizikisht – megjithëse simptomat ndryshojnë nga personi në person. Disa njerëz përjetojnë dridhje ose të rrahura të shpeshta të zemrës, ndërsa të tjerë zhvillojnë tension të muskujve, dhimbje koke ose dhimbje barku. Por ajo që mund të mos e kuptojmë është se përgjigjet tona fiziologjike ndaj streseve dhe sforcimeve të jetës mund të kenë pasoja më të thella, më pak të dukshme për pothuajse çdo organ dhe sistem në trup.

“Unë mendoj se njerëzit me të vërtetë nënvlerësojnë se sa të mëdha janë efektet,” tha Janice Kiecolt-Glaser, drejtore e Institutit për Kërkimin e Mjekësisë së Sjelljes në Kolegjin e Mjekësisë të Universitetit Shtetëror të Ohajos. Kur përjetoni stres, truri juaj shkakton lirimin e një kaskade hormonesh – të tilla si kortizoli, epinefrina (a.k.a., adrenalina) dhe norepinefrinë – që prodhojnë ndryshime fiziologjike. Këto ndryshime, të quajtura reagimi ndaj stresit ose përgjigja lufto-apo-ik, janë krijuar për të ndihmuar njerëzit të reagojnë ose të përballen me një kërcënim ose rrezik me të cilin po përballen.

Problemi është se këto ndryshime mund dhe ndodhin si përgjigje ndaj stresorëve që nuk janë kërcënues për jetën – situata si afatet e punës, bllokimet e trafikut, presionet financiare dhe grindjet familjare – dhe me kalimin e kohës, ato mund të dëmtojnë trupin dhe mendjen. “Njerëzit i kuptojnë stresorët e mëdhenj, por ata nuk u kushtojnë vëmendje stresorëve më të vegjël të akumuluar që gjithashtu bëjnë ndryshim”, tha Kiecolt-Glaser.

Ndikimi i stresit në të gjithë trupin

Ajo që vijon është një vështrim i detajuar se si stresi mund të ndikojë në shumë organe dhe sisteme në trup, nga koka te këmbët.

Truri: Format akute të stresit – kur jeni duke u përballur me një afat pune ose kur keni një debat me një person të dashur, për shembull – mund të jenë të dobishme në një afat të shkurtër, të shpëlani trurin shkurtimisht me hormone (siç është kortizoli) që ndihmojnë, përmirësojnë motivimin, aftësinë për t’u fokusuar dhe performancën, sipas Wendy Suzuki, një profesoreshë e shkencës nervore dhe psikologjisë në Universitetin e Nju Jorkut dhe autore e “Ankthi i mirë: Përdorimi i fuqisë së emocioneve më të keqkuptuara“.

Në të kundërt, nivelet e zgjatura të ngritura të kortizolit që vijnë me stresin kronik dhe çrregullimin e stresit post-traumatik (PTSD) mund të ndërhyjnë dhe të dëmtojnë hipokampusin e trurit, i cili është kritik për funksionin e kujtesës afatgjatë, tha Suzuki. Rritjet afatgjata të kortizolit gjithashtu mund të dëmtojnë korteksin paraballor të trurit, i cili është thelbësor për vëmendjen e përqendruar dhe funksionin ekzekutiv (proceset njohëse që ju lejojnë të planifikoni, organizoni, zgjidhni problemet, të angazhoheni në të menduarit fleksibël dhe të kontrolloni impulset tuaja).

Sistemi kardiovaskular: Me stresin akut, rrahjet e zemrës suaj rriten dhe presioni i gjakut rritet në mënyrë që (në aspektin evolucionar) të përgatiteni për të luftuar ose vrapuar për jetën tuaj. Pasi të ulet takimi stresues, këto funksione supozohet se kthehen në gjendjen e tyre normale. Por kjo nuk ndodh gjithmonë në botën moderne, ku mund të hasim stres pas stresi.
Stresi kronik, i cili ndodh gjatë muajve deri në vite, mund të çojë në presion të lartë të gjakut, dhjamosje (akumulim yndyre), rezistencë ndaj insulinës dhe inflamacion më të madh sistemik, shpjegoi Ahmed Tawakol, bashkëdrejtor i Qendrës Kërkimore të Imazherisë Kardiovaskulare dhe drejtor i kardiologjisë bërthamore në Spitalin e Përgjithshëm të Massachusetts dhe Shkolla Mjekësore e Harvardit. “Së bashku, këto nxisin ndërtimin e pllakave arteriale dhe rrisin rrezikun e sulmit në zemër dhe goditjes në tru.”

Me kalimin e kohës, stresi gjithashtu mund të çojë në ngushtimin e enëve të gjakut dhe rritjen e koagulimit (koagulimit të gjakut), të cilat rrisin më tej rrezikun e ngjarjeve kardiake. Është gjithashtu e mundur që nëse dikush përjeton një stres akut në krye të stresit kronik, “mund të ketë një efekt shtesë të tillë që stresi akut mund të shkaktojë një atak në zemër ose goditje në tru,” tha Tawakol.

Sistemi i frymëmarrjes: Gjatë një situate stresuese, sistemi nervor simpatik rritet dhe hormonet e stresit lirohen, gjë që çon në frymëmarrje të shpejtë dhe mund t’ju bëjë të ndiheni sikur nuk mund të merrni frymë. Kjo mund të ndikojë në transportin e oksigjenit dhe dioksidit të karbonit në gjakun tuaj. “Frymëmarrja e cekët dhe e shpejtë nuk është një gjë e mirë – ju nuk jeni duke hequr qafe dioksidin e karbonit në mënyrë optimale dhe mund të keni uri për oksigjen, gjë që mund të çojë në simptoma të tilla si marramendje dhe gjendje të fikti,” vuri në dukje Neil Schachter, një specialist pulmonar dhe profesor në Qendrën Mjekësore Mount Sinai në qytetin e Nju Jorkut.
Stresi akut dhe kronik mund të shkaktojnë sulme astme ose të përkeqësojë sëmundjen pulmonare obstruktive kronike (COPD) tek ata që kanë këto kushte. Një përmbledhje e studimeve në një botim të vitit 2017 të revistës Respiratory Medicine zbuloi se stresorët aktivë (si detyrimi për të përfunduar një detyrë matematikore) dhe stresorët pasivë (të tillë si shikimi i filmave stresues) çuan në rritje të aktivizimit të sistemit nervor simpatik, dhe forma pasive e stresit u shoqërua gjithashtu me bronkokonstriksion të lehtë tek njerëzit me astmë.

Sistemi imunitar: Gjatë një ngjarje stresuese ose një periudhe kohe, hormonet e stresit si kortizoli udhëtojnë në sistemin imunitar dhe kanë efekte të ndryshme disrregulluese. Njëra është duke shkaktuar inflamacion të shtuar, i cili është rrënja e shumë kushteve, duke përfshirë sëmundjet kardiovaskulare dhe demencën, vuri në dukje Kiecolt-Glaser. “Kur jeni të stresuar, mund të merrni një çlirim të citokinave pro-inflamatore”, proteina që ndikojnë në funksionin imunitar.

Ndërsa inflamacioni afatshkurtër zakonisht ndihmon trupin të shërohet – mendoni për ënjtjen që zhvillohet rreth kyçit të ndrydhur, duke rritur rrjedhjen e gjakut në zonë – inflamacioni i tepërt ose kronik mund të kthehet kundër qelizave të shëndetshme, duke ju bërë më të prekshëm ndaj infeksionit, më pak reagues ndaj vaksinat dhe duke ju ngadalësuar shërimin. Për më tepër, çlirimi i citokinave pro-inflamatore mund të udhëtojë në tru dhe të rrisë rrezikun e depresionit. Kur bëhet fjalë për stresin dhe depresionin, “është një cikël i keq“, tha Kiecolt-Glaser. “Nëse jeni në depresion, flini keq dhe keni më pak gjasa të ushtroheni, gjë që mund të rrisë inflamacionin dhe depresionin.”

Sistemi gastrointestinal: Stresi ul lëvizshmërinë gastrointestinale (ngadalësimi i zbrazjes së zorrëve), gjë që mund t’ju bëjë të ndiheni të përzier, të fryrë ose kaps, shpjegoi gastroenterologia Cindy Yoshida, një profesoreshë e mjekësisë në Sistemin Shëndetësor të Universitetit të Virxhinias në Charlottesville. Por lajmi më i madh është: Stresi çon në ndryshime në mikrobiomën e zorrëve, duke ndikuar në shumëllojshmërinë e baktereve atje dhe ndikon në funksionin e barrierës së zorrëve në mënyra që rrisin rrjedhjen e zorrëve. Kjo do të thotë që nënproduktet bakteriale nga ushqimet që hani mund të rrjedhin jashtë traktit gastrointestinal në qarkullimin tuaj, gjë që nga ana tjetër krijon reagime inflamatore dhe hormonale, shpjegoi Yoshida.

Ndër efektet e tjera, këto ndryshime mund të përkeqësojnë sindromën e zorrës së irrituar dhe sëmundjen inflamatore të zorrëve (IBD). Në fakt, një studim në një botim të 2020 të PLOS One zbuloi se stresi psikologjik lidhej me shpërthimet e sëmundjes së Crohn dhe kolitit ulceroz midis 1078 njerëzve me IBD – dhe 75% e pjesëmarrësve ishin të vetëdijshëm për këtë efekt. Duke shtuar fyerjet ndaj këtij mjerimi, “ka komunikim të mjaftueshëm midis zorrëve dhe asaj që po ndodh në tru që stresi mund të shkaktojë rrjedhje të zorrëve dhe zorrët që rrjedhin gjithashtu mund të shkaktojnë ankth dhe depresion,” tha Yoshida.

Lëkura: Nëse keni përjetuar ndonjëherë një shpërthim të akneve ose ekzemës kur keni qenë të stresuar, jeni njohur me efektet e stresit në lëkurë, i cili është organi më i madh në trupin e njeriut. “Ne e mendonim lëkurën si një mbështjellës, duke mbajtur të brendshmet tona brenda dhe jashtë,” sipas Rick Fried, një dermatolog dhe psikolog klinik dhe drejtor klinik i Yardley Dermatology Associates dhe Yardley Clinical Research Associates. Me kalimin e viteve, ne kemi kuptuar se lëkura është një organ shumë aktiv më vete – ajo ka sistemin e vet imunitar dhe ndërvepron me trurin në një mënyrë moment pas momenti.

Si rezultat, kur përjetoni stres akut ose kronik, sistemi imunitar i lëkurës aktivizohet, gjë që nxit inflamacionin, duke çuar në një përkeqësim të kushteve të lëkurës si rosacea, psoriasis, urtikaria dhe ekzema.

Stresi gjithashtu mund të ndërhyjë në aftësinë e lëkurës për të mbajtur ujin – dhe kaskada e hormoneve të stresit që lëshohen i shtyn gjëndrat dhjamore në lëkurë të prodhojnë më shumë yndyrë, gjë që mund të shkaktojë shpërthime të akneve, tha Joshua Zeichner, një profesor i asociuar i dermatologjisë në Spitalin Mount Sinai në qytetin e Nju Jorkut. “Brenda ditëve të një ngjarjeje stresuese, ne shohim efekte në rrjedhën e poshtme në lëkurë. Ndikimi i stresit në lëkurë është real.” Ajo që është më e keqja: Kjo mund të çojë në një cikël vicioz ku stresi mund të shkaktojë që një gjendje e lëkurës të shfaqet, gjë që mund të çojë në më shumë shqetësime dhe të përkeqësojë ose zgjasë problemin e lëkurës, shtoi Fried.

Përfundimi
Të kuptuarit se si stresi ndikon në trup mund t’ju ndihmojë të kuptoni rëndësinë e zbutjes së tij. Dhe në pjesën më të madhe, efektet e dëmshme të stresit janë disi të modifikueshme, thanë ekspertët.

Nëse ushtroheni rregullisht, bëni gjumë cilësor dhe ndërmerrni hapa për të reduktuar dhe/ose menaxhuar stresin tuaj, “ju mund të reduktoni aktivitetin e stresit në tru, inflamacionin sistemik dhe rrezikun e zhvillimit të sëmundjeve kardiovaskulare”, tha Tawakol.

Ju gjithashtu mund të reduktoni reaktivitetin tuaj ndaj stresit duke bërë ushtrime të frymëmarrjes së thellë, relaksim progresiv të muskujve, meditim, joga ose ushtrime aerobike, të cilat do të ndihmojnë në qetësimin e përgjigjes së trupit tuaj ndaj tij, këshilloi Fried.

Adoptimi i strategjive të tilla është i zgjuar, duke pasur parasysh se ngjarjet dhe situatat stresuese – si ato të mëdha ashtu edhe ato më të vogla – nuk ka të ngjarë të zhduken së shpejti. Mbani mend: “Nuk janë vetëm stresorët kryesorë që kanë rëndësi – stresorët e vegjël që grumbullohen gjithashtu,” tha Kiecolt-Glaser, “veçanërisht nëse nuk i menaxhoni ato.”

Burimi: Washington Post