Pas muajsh të tërë përgatitje ushtarake në kufirin e Ukrainës, Rusia po rrit presionin ndaj ish-fqinjës së saj sovjetike, duke kërcënuar të destabilizojë Evropën dhe të arrijë në Shtetet e Bashkuara.
Rusia ka forcuar kontrollin e saj ushtarak rreth Ukrainës që nga viti i kaluar, duke grumbulluar dhjetëra mijëra trupa, pajisje dhe artileri në kufijtë e saj. Agresioni ka shkaktuar paralajmërime nga zyrtarët e inteligjencës amerikane se një pushtim rus mund të jetë i afërt.
Javët e fundit, përpjekjet e stuhishme diplomatike për të zbutur tensionet nuk arritën në një përfundim.
Moska e ka mohuar vazhdimisht se po planifikon një sulm, duke këmbëngulur në vend të kësaj se mbështetja e NATO-s për Ukrainën përbën një kërcënim në rritje në krahun perëndimor të Rusisë. Një përshkallëzim i bombardimeve në Ukrainën lindore dhe një shpërthim automjeti në Donbasin e kontrolluar nga separatistët ka rritur frikën se Moska mund të ushqejë dhunën për të justifikuar një pushtim.
Përshkallëzimi në konfliktin shumëvjeçar midis Rusisë dhe Ukrainës ka shkaktuar krizën më të madhe të sigurisë në kontinent që nga Lufta e Ftohtë, duke ngritur spektrin e një përballjeje të rrezikshme midis fuqive perëndimore dhe Moskës.
Pra, si arritëm këtu? Figura në terren po ndryshon me shpejtësi, por më poshtë është një përmbledhje e asaj që dimë.
Si është situata në kufi?
Më shumë se 150,000 trupa ruse kanë rrethuar Ukrainën si një patkua nga tre anët, sipas vlerësimeve të zyrtarëve të inteligjencës amerikane dhe ukrainase. Shtëpia e Bardhë ka paralajmëruar vazhdimisht se presidenti rus Vladimir Putin mund të nisë një pushtim të plotë të Ukrainës në çdo moment.
Më 15 shkurt, Putin pretendoi se ai po tërhiqte disa trupa përsëri në bazë pas përfundimit të stërvitjeve dhe ishte i hapur për një rrugë diplomatike për të dalë nga bllokimi.
Por pretendimi u prit me skepticizëm nga zyrtarët perëndimorë, i ndjekur nga irritimi pasi SHBA pretendoi se në vend që të tërhiqte forcat, Rusia po mobilizonte në heshtje disa mijëra të tjerë. Sekretari amerikan i Shtetit Anthony Blinken paralajmëroi se Amerika nuk kishte parë asnjë shenjë të menjëhershme të një tërheqjeje ushtarake ruse, duke vënë në dukje: “Fatkeqësisht, ka një ndryshim midis asaj që thotë Rusia dhe asaj që bën”.
NATO ka ngritur gatishmërinë e forcës së saj të reagimit të shpejtë, ndërkohë që vendet anëtare kanë vendosur trupa në gatishmëri, batalione, avionë dhe anije në rajon. SHBA urdhëroi që 3000 ushtarë shtesë të vendoseshin në Poloni, duke e çuar numrin total të përforcimeve të dërguara në Evropë në javët e fundit në rreth 5000. SHBA thotë se nuk ka ndërmend të dërgojë trupa në Ukrainë, e cila nuk është anëtare e NATO-s.
Biden dhe liderët evropianë kanë paralajmëruar se Rusia do të vuajë pasoja të rënda, duke përfshirë sanksione, nëse Putin do të vazhdojë me një pushtim. Por kjo nuk e ka penguar Rusinë që të vazhdojë të forcojë pozicionet e saj ushtarake. Në fund të vitit 2021 dhe në fillim të vitit 2022, imazhet satelitore zbuluan dislokime të reja të trupave ruse, tankeve, artilerisë dhe pajisjeve të tjera që u grumbulluan në shumë vende, duke përfshirë pjesën pranë Ukrainës lindore, Krimenë dhe Bjellorusinë, ku forcat e saj po merrnin pjesë në stërvitje të përbashkëta me aleatin më të afërt ndërkombëtar të Moskës. .
Pavarësisht marrjes së fondeve, trajnimeve dhe pajisjeve nga SHBA dhe vende të tjera anëtare të NATO-s, ekspertët thonë se Ukraina do të ishte dukshëm e mundur nga ushtria ruse, e cila është modernizuar nën udhëheqjen e Putinit. Nëse do të shpërthente një luftë e gjithanshme midis dy vendeve, dhjetëra mijëra civilë mund të vdesin dhe deri në 5 milionë do të bëhen refugjatë, sipas disa vlerësimeve.
Si është krijuar skena për konflikt?
Ukraina ishte një gur themeli i Bashkimit Sovjetik derisa votoi me shumicë dërrmuese për pavarësinë në vitin 1991, një moment historik që doli të ishte një zhurmë vdekjeje për superfuqinë e dështuar.
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, NATO u shty drejt lindjes, duke bashkuar në të njëjtat mendime shumicën e kombeve të Evropës Lindore që kishin qenë në orbitën komuniste. Në vitin 2004, NATO shtoi ish-republikat baltike sovjetike, Estoninë, Letoninë dhe Lituaninë. Katër vjet më vonë, ajo deklaroi synimin e saj për t’i ofruar anëtarësim Ukrainës një ditë në të ardhmen e largët — duke kaluar një vijë të kuqe për Rusinë.
Putin ka treguar se e sheh zgjerimin e NATO-s si një kërcënim ekzistencial dhe perspektivën e anëtarësimit të Ukrainës në aleancën ushtarake perëndimore një “akt armiqësor”. Në intervista dhe fjalime, ai ka theksuar pikëpamjen e tij se Ukraina është pjesë e Rusisë, në aspektin kulturor, gjuhësor dhe politik. Ndërsa disa nga popullsia kryesisht rusisht-folëse në lindje të Ukrainës ndiejnë të njëjtën gjë, popullsia më nacionaliste dhe ukrainase-folëse në perëndim ka mbështetur historikisht integrimin me Evropën. Në një artikull të shkruar në korrik 2021, Putin nënvizoi historinë e tyre të përbashkët, duke i përshkruar rusët dhe ukrainasit si “një popull”.
Ukrainasit, të cilët në tre dekadat e fundit janë përpjekur të lidhen më ngushtë me institucionet perëndimore, si Bashkimi Evropian dhe NATO, janë tërhequr kundër këtij nocioni. Në fillim të vitit 2014, protestat masive në kryeqytetin Kiev të njohura si Euromaidan, detyruan një president miqësor ndaj Rusisë të dorëhiqej, pasi ai refuzoi të nënshkruante një marrëveshje asociimi me BE.
Rusia u përgjigj duke aneksuar gadishullin ukrainas të Krimesë dhe duke nxitur një rebelim separatist në lindje të Ukrainës, i cili mori kontrollin e një pjese të rajonit të Donbasit. Pavarësisht nga një marrëveshje armëpushimi në vitin 2015, të dyja palët nuk kanë parë një paqe të qëndrueshme dhe vija e frontit mezi ka lëvizur që atëherë. Gati 14,000 njerëz kanë vdekur në konflikt, dhe ka 1.5 milion njerëz të zhvendosur brenda vendit në Ukrainë, sipas qeverisë ukrainase.
Çfarë dëshiron Putin?
Putin ka arritur të rrisë presionin ndaj Perëndimit për muaj të tërë, pa gjuajtur kurrë një e shtënë ose pa hedhur një tank përtej kufirit të tij me Ukrainën.
Moska është akuzuar për përfshirje në një luftë hibride kundër Ukrainës, duke përdorur sulme kibernetike, presion ekonomik dhe propagandë për të nxitur tensionet. Departamenti i Shtetit pretendoi në fillim të shkurtit se Rusia ishte e përgatitur të sajonte “një pretekst për një pushtim” përmes një videoje me flamur të rremë.
Megjithatë, synimet e Kremlinit në vend kanë mbetur kryesisht një mister. Ajo që Putini ka bërë të qartë, megjithatë, është se ai e sheh zgjerimin e NATO-s drejt lindjes si një kërcënim ekzistencial për Rusinë.
Në dhjetor, Putin i prezantoi SHBA-së dhe NATO-s një listë të kërkesave të sigurisë. Kryesorja midis tyre është garancia se Ukraina nuk do të hyjë kurrë në NATO dhe se aleanca do të heqë gjurmët e saj ushtarake në Evropën Lindore dhe Qendrore — propozime që SHBA dhe aleatët e saj kanë thënë vazhdimisht se nuk janë fillestare.
Putin tregoi se nuk ishte i interesuar për negociata të gjata mbi këtë temë. “Jeni ju që duhet të na jepni garanci dhe duhet ta bëni menjëherë, pikërisht tani”, tha ai në konferencën e tij vjetore për shtyp në fund të vitit të kaluar. “A po vendosim raketa pranë kufirit të SHBA-së? Jo, nuk po e bëjmë. Janë Shtetet e Bashkuara që kanë ardhur në shtëpinë tonë me raketat e tyre dhe tashmë janë duke qëndruar në pragun tonë.”
Bisedimet e nivelit të lartë midis Perëndimit dhe Rusisë përfunduan në janar pa ndonjë përparim. Ngërçi i la liderët evropianë të angazhohen me furi, duke eksploruar nëse një kanal negociues i krijuar midis Francës, Gjermanisë, Rusisë dhe Ukrainës për të zgjidhur konfliktin në lindje të Ukrainës, i njohur si bisedimet e Formatit të Normandisë, mund të sigurojë një rrugë për qetësimin e krizës aktuale.
Në një konferencë shtypi me kancelarin e ri gjerman Olaf Scholz më 16 shkurt, Putin përsëriti pretendimet e pabazuara se Ukraina po kryen një “gjenocid” kundër folësve rusë në rajonin e Donbasit dhe bëri thirrje që konflikti të zgjidhet përmes përparimit të paqes në Minsk — duke i bërë jehonë retorikës së ngjashme që u përdor si pretekst për aneksimin e Krimesë.
Moska dhe Kievi mbeten në mosmarrëveshje rreth elementeve kryesore të marrëveshjes së paqes të nënshkruar në vitin 2015. Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky deklaroi kohët e fundit se nuk i pëlqen një pikë e vetme e marrëveshjes së Minskut, e cila kërkon dialog për zgjedhjet lokale në dy rajone separatiste të mbështetura nga Rusia në lindje të vendit dhe – megjithëse e paqartë në çfarë sekuence – do të rivendoste gjithashtu kontrollin e qeverisë ukrainase mbi kufijtë e saj lindorë. Kritikët thonë se marrëveshja mund t’i japë Moskës ndikim të panevojshëm mbi politikën ukrainase.
Putini është përgjigjur me terma të prerë duke thënë se pavarësisht nëse Zelenskit i pëlqen ose jo plani, ai duhet të zbatohet. “Të pëlqen apo nuk të pëlqen, është detyra jote, bukuroshi im”, tha Putin në një konferencë shtypi së bashku me presidentin francez Emmanuel Macron. Zelensky, një ish-komedian dhe yll televiziv, fitoi zgjedhjet e vitit 2019 me një lumë premtimesh për t’i dhënë fund luftës në Donbas, por pak ka ndryshuar. Duke iu përgjigjur një pyetjeje në lidhje me gjuhën e ashpër dhe jodiplomatike të Putinit, Zelensky u përgjigj në rusisht, duke thënë troç: “Ne nuk jemi pronë e tij”.
Cili është këndvështrimi i Ukrainës?
Presidenti Zelensky ka minimizuar në mënyrë të përsëritur rrezikun e një pushtimi rus, duke vënë në dukje se kërcënimi ka ekzistuar prej vitesh dhe nuk është bërë më i madh muajt e fundit. Është një atmosferë e ngjashme në Kiev, ku ukrainasit kanë vazhduar të kryejnë punët e tyre të përditshme, pavarësisht paralajmërimeve ndërkombëtare dhe ndërsa qeveritë e huaja tërheqin stafin e tyre diplomatik nga kryeqyteti.
Qeveria e Ukrainës ka këmbëngulur se Moska nuk mund ta pengojë Kievin të ndërtojë lidhje më të ngushta me NATO-n, apo të ndërhyjë në politikën e saj të brendshme apo të jashtme. “Rusia nuk mund ta ndalojë Ukrainën të afrohet me NATO-n dhe nuk ka të drejtë fjale në diskutimet përkatëse”, tha Ministria e Jashtme në një deklaratë për CNN.
Tensionet midis dy vendeve janë përkeqësuar nga një krizë e thelluar energjetike e Ukrainës që Kievi beson se Moska e ka provokuar qëllimisht. Ukraina e sheh tubacionin e diskutueshëm Nord Stream 2, që lidh furnizimet me gaz rus drejtpërdrejt me Gjermaninë, si një kërcënim për sigurinë e saj.
Nord Stream 2 është një nga dy tubacionet që Rusia ka vendosur nën ujë në Detin Baltik, përveç rrjetit të saj tradicional të tubacioneve me bazë tokësore që kalon nëpër Evropën Lindore, duke përfshirë Ukrainën. Kievi i sheh tubacionet nëpër Ukrainë si një element mbrojtjeje kundër një pushtimi nga Rusia, pasi çdo veprim ushtarak mund të prishë rrjedhën jetike të gazit në Evropë.
Kjo është vetëm një nga sfidat e panumërta me të cilat po përballet qeveria e Zelensky. Ish-aktori, i cili luajti rolin e një president në televizionin ukrainas, ka pasur një pagëzim brutal me zjarr në politikën e botës reale që nga marrja e detyrës në vitin 2019.
Popullariteti i qeverisë së tij ka ngecur mes sfidave të shumta politike të brendshme, duke përfshirë një valë të tretë të fundit të infeksioneve Covid-19 dhe një ekonomi në vështirësi.
Shumë ukrainas janë të pakënaqur që qeveria nuk ka përmbushur premtimet që e sollën atë në pushtet, duke përfshirë goditjen e korrupsionit në sistemin gjyqësor të vendit. Por shqetësimi më urgjent është dështimi i Zelensky deri më tani për të sjellë paqen në lindje të vendit.
Mes paralajmërimeve nga liderët perëndimorë për një pushtim rus “çdo ditë”, presidenti ukrainas e shpalli 16 shkurtin një Ditë Kombëtare të Unitetit, duke këmbëngulur se Ukraina nuk ishte e frikësuar nga “asnjë armik” dhe do të ishte në gjendje “të mbrohej”.
“Ne po bëjmë çmos për të mbrojtur interesat tona dhe kemi fituar mbështetjen diplomatike të pothuajse të gjithë liderëve të botës së qytetëruar,” tha Zelensky në një videokonferencë, duke shtuar: “Siguria e Evropës dhe e të gjithë kontinentit varet nga Ukraina dhe ushtria jonë.”
Burimi: CNN
