Kandidati për president i Turqisë Kemal Kilicdaroglu shprehet se ai dhe aleanca e tij gjashtëpartiake do të “përmbushin dëshirën e njerëzve për demokraci” dhe do të “kthehen drejt Perëndimit” në çështjet e politikës së jashtme, nëse do të jenë të suksesshëm në zgjedhjet e së dielës.
“Ne do të përmbushim dëshirën e njerëzve për demokraci. Ky është ndryshimi më i madh dhe nuk do të shihet vetëm këtu në Turqi, por nga e gjithë bota,” tha Kilicdaroglu për DW. “Ne do të sjellim demokracinë e vërtetë në këtë vend.”
Sondazhet sugjerojnë se Aleanca e Kombit me Kilicdaroglu si kandidat – për një kohë të gjatë lideri i CHP-së së qendrës së majtë, partia e dytë më e madhe politike në Turqi pas AKP-së së Presidentit Recep Tayyip Erdogan – mund të përbëjë kërcënimin më të madh për Erdoganin në 20 vitet e tij në pushtet.
Edhe pse ata ndryshojnë se cili kandidat ka më shumë përparësi në ditët para votimit, anketuesit e opinioneve bien dakord se zgjedhjet presidenciale të Turqisë duhet të jenë afër.
Të sigurt për pjesëmarrje të lartë dhe fitore
Kilicdaroglu tha më shumë se një herë se ai ishte i sigurt për fitoren gjatë fushatës së tij në periferi të Bolu.
Bolu është një nga qytetet që CHP e Kilicdaroglu e rifitoi nga AKP e Erdoganit në zgjedhjet lokale në 2019, me fitoren më të rëndësishme të tillë me siguri në Stamboll.
“Unë u thashë njerëzve të shkojnë në qendrat e votimit dhe të votojnë dhe shumë njerëz do të shkojnë atje dhe do të votojnë në këto zgjedhje. Dhe ne do të fitojmë dhe do ta largojmë Erdoganin,” tha ai.
Votimi i hershëm për qytetarët turq me të drejtë vote që jetojnë jashtë vendit, me rreth 1.5 milionë prej tyre që banojnë në Gjermani, u mbyll të martën.
Temat vendase dhe ndërkombëtare kanë luajtur një rol në gjurmët e fushatës. Çështjet përfshijnë turbulencat ekonomike dhe inflacionin e lartë (72% nga viti në vit në 2022), pasojat e një tërmeti të madh në Turqinë juglindore në fillim të këtij viti, numrin e lartë të refugjatëve sirianë që ikin nga lufta civile që jetojnë në Turqi dhe pushtimin nga Moska, pozicioni i ndërlikuar i Ukrainës dhe i Turqisë si një anëtare e NATO-s, e vendosur shumë afër kufijve të Rusisë.
“Ne do ta kthejmë politikën e jashtme me 180 gradë”
I pyetur për politikën e jashtme, Kiliçdaroglu premtoi ndryshime të theksuara nëse fiton.
Nën drejtimin e Erdoganit, Turqia është angazhuar me Rusinë për një sërë çështjesh, si ndërmjetësimi i marrëveshjes për lejimin e eksporteve ruse dhe ukrainase të grurit përmes Detit të Zi, pavarësisht konfliktit.
Erdogan gjithashtu ndaloi ofertën e Finlandës për t’u bashkuar me NATO-n dhe vazhdon të pengojë atë të Suedisë, duke pretenduar se vendet u ofrojnë strehim “terroristëve” besnikë ose ndaj rebelëve kurdë ose ndaj një rivali në mërgim të Erdoganit, Fethullah Gylen, i fajësuar për grushtin e dështuar të 2016-ës.
Dhe madje edhe para pushtimit të Ukrainës nga Moska, blerja e pajisjeve të mbrojtjes ruse nga Turqia kishte shkaktuar tension brenda NATO-s.
“Ne jemi anëtar i aleancës së NATO-s. Ne jemi gjithashtu një vend që kemi aplikuar për anëtarësim në Bashkimin Evropian,” tha Kilicdaroglu për DW. “Prandaj, ne do të kthehemi drejt Perëndimit dhe drejt qytetërimit perëndimor. Natyrisht, ne do të donim të kishim marrëdhënie të mira me Rusinë. Ne kemi shumë biznesmenë që punojnë atje. Por ne nuk mendojmë se pushtimi rus në Ukrainë është i drejtë dhe ne nuk e e pranojmë atë.”
Kilicdaroglu tha gjithashtu se donte të ringjallte përpjekjen e ngecur prej kohësh të Turqisë për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian, një proces që filloi zyrtarisht në 1999 – disa vjet përpara se Erdogan të vinte në pushtet si kryeministër në 2003 – por që ka pësuar regres në vitet e fundit.
“Ne do ta kthejmë politikën e jashtme të Turqisë me 180 gradë. Ne do të sjellim në vendin tonë të gjitha rregullat demokratike të përcaktuara nga Bashkimi Evropian,” tha ai. “Udhëheqësit e aleancës sonë të opozitës gjashtëpalëshe kanë rënë dakord për të gjitha rregullimet që duhet të bëhen brenda kësaj marrëveshje kuadër dhe ne do t’i zbatojmë ato në vendin tonë“.
Aleanca e Kombeve gjashtëpalëshe që shpreson të rrëzojë kolektivisht Erdoganin
Kilicdaroglu, 74 vjeç, ka punuar si ekonomist dhe nëpunës civil përpara se të hynte në politikë. Ai drejton CHP-në që nga viti 2010 dhe nuk është i panjohur për të mundur Erdoganin në kutinë e votimit.
Në kohën kur Erdogan ishte ende kryeministër i Turqisë, përpara se të kalonte në president dhe të zhvendoste shumë pushtete drejt asaj zyre, Kilicdaroglu e udhëhoqi CHP-në në vendin e dytë në zgjedhjet e përgjithshme në 2011. Por është hera e parë që kreu i CHP-së e ka paraqitur veten si një kandidat presidencial kundër Erdoganit, me politikanë të tjerë që kanë sfiduar presidentin aktual dhe kanë humbur në votat e fundit presidenciale.
Ai është në krye të një koalicioni prej gjashtë partish që e quan veten Aleanca Kombëtare. Përveç CHP-së së tij të krijuar fillimisht nga themeluesi dhe presidenti i parë i Turqisë moderne, Mustafa Kemal Ataturk, koalicioni i gjerë përfshin dy fraksione të shkëputura më parë nga AKP-ja e Erdoganit dhe tre parti të tjera që konsideroheshin më konservatore se CHP.
Komentet e Kilicdaroglu për refugjatët sirianë në Turqi javën e kaluar tërhoqën gjithashtu vëmendjen ndërkombëtare. Me rreth 3.5 milionë sirianë në Turqi dhe durimin publik që po pakësohet me qëndrimin e tyre të gjatë mes një konflikti 12-vjeçar sirian, lideri i opozitës tha se do të rivendoste marrëdhëniet me qeverinë e presidentit sirian Bashar al-Assad dhe do të zhvendoste refugjatët në Siri me ndihmën e fondet e BE-së.
Ai tha se nëse BE-ja nuk do të bashkëpunonte, atëherë ai do t’i linte refugjatët të lëviznin drejt Evropës, në kërcënime që më shumë se pak të kujtojnë ato të kaluara të bëra nga Erdogan.
“Askush nuk duhet të jetë në burg për shkak të mendimeve të tij”
I pyetur për të burgosurit politikë si filantropisti Osman Kavala dhe politikani kurd dhe ish-udhëheqësi i HDP-së Selahattin Demirtas, Kilicdaroglu tha se ata do të lirohen nën udhëheqjen e tij.
“Tashmë ka vendime gjyqësore për lirimin e tyre dhe ato vendime duhet të zbatohen”, tha ai. “Askush nuk duhet të jetë në burg për shkak të bindjeve të tij.”
Kilicdaroglu anashkaloi pyetjet nëse kishte frikë për sigurinë e tij personale në një fushatë të nxehtë dhe se çfarë rrezikohej të humbiste të dielën, duke thënë vetëm se ai ishte i fokusuar vetëm në fushatë dhe se “ne nuk do t’i humbim zgjedhjet“.
