Nga Dr. Elton Demollari
Qemalizmi ose Ataturkizmi është doktrina themeluese e Turqisë moderne të pasvitit 1923. Qemalizmi qe ideologjia, që u dha mundësinë turqve të kthenin rrotën e historisë drejt modernizmit, modernizimit dhe laicizmit, ndarjes nga periudha arkaike e Perandorisë Osmane drejt dritës së re. Ajo shndërroi sistemin monarkik (sulltanat) në një sistem modern republikan. Kuptohet, që qemalizmi bazohet mbi gjashtë shtylla kryesore, që e transformuan Turqinë osmane në një Turqi moderne dhe përparimtare. Shtylla e parë e kësaj doktrine përparimtare për kohën qe republikanizmi, ç`ka nënkupton, që sistemit monarkik i kishte ikur koha dhe se duhej një sistem politik i qëndrueshëm dhe për këtë përparimtarët turq i hodhën sytë drejt formës më të përshtatshme të qeverisjes republikane. Madje kjo theksohet edhe në nenin 1 të kushtetutës turke, e cila shfuqizoi njëherë e mirë monarkinë në formën e sulltanatit osman, kalifatin dhe sistemi i miletit.
Shtylla e dytë e kësaj doktrine është populizmi, por populizmi në versionin e sotëm modern të fjalës. Lajtmotivi i Ataturkut “Sovraniteti i takon pa kushte popullit” do të thotë, që populizëm është më tepër një koncept i bashkëpunimit shoqëror ndërklasor. Njësoj sipas koncepteve të solidaritetit të Émile Durkheim dhe Léon Bourgeois, sipas të cilëve populizmi duhet të mobilizojë njerëzit për të ndërtuar një shtet modern dhe të përparuar. Kjo do të thoshte gjithashtu një barazi ligjore midis burrave dhe grave. Që nga viti 1931, Qemalizmi u bë pjesa qendrore e programit partiak të Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), e cila u themelua nga Ataturku në 1923 dhe tani është partia më e madhe opozitare. Shtylla e tretë e Qemalizmit është parimi i laicizmit ose sekularzmi, ç`ka nënkuptonte mosndërhyrjen e personaliteteve fetare në çështjet shtetërore, ndarjen njëherë e përgjithmonë të shtetit nga feja. Sekularizmi u përfshi si një nga parimet shtetërore në kushtetutën e vitit 1937. Sipas Gjykatës Kushtetuese turke laicizmi do të thoshte çlirim i fesë nga politizimi.
Shtylla e katërt e kësaj ideologjie është revolucionizmi, e cila nënkuptonte përparimin dhe shtyrjen përpara të reformave për të transferuar shoqërinë turke të prapambetur të asaj kohe. Ajo nënkuptonte gjithashtu modernizimin e gjithanshëm të shtetit turk, ku institucionet tradicionale osmane u zëvendësuan me objekte bashkëkohore moderne. Qemalizmi nuk ishte antifetar, por përkundrazi u përqendrua vetëm në kontrollin shtetëror të fesë.
E pesta kollonë është nacionalizmi, sipas të cilës Ataturku i madh donte të krijonte një shtet kombëtar, larg shtetit multietnik në kohën e Perandorisë Osmane. Qemalistët i kushtuan shumë rëndësi rritjes së frymës kombëtare, gjuhës së përbashkët dhe historisë së përbashkët, ç`ka do të thoshte, që reforma e gjuhës dhe e shkrimit si dhe teza historike turke shërbeu për të forcuar nacionalizmin turk. Nuk ishte më islami, që identifikonte identitetin turk dhe kjo gjë u ndalua me ligj. Kjo solli gjithashtu ndalimin e thirrjes tradicionale arabe të myslimanëve për lutje (“Adhān”). Dhe kjo u zëvendësua nga një përkthim në turqisht. Një revolucionazim për kohën dhe në vazhdim. (Ndërsa tek ne……). Nacionalizmi i Mustafa Qemalit nuk bazohej fare në konceptin e racës. Nacionalizëm për Ataturkun do të thoshte: “Lum ai që thotë: Unë jam turk”.
Kollona e gjashtë për Qemalizmin qe statizmi, ç`ka nënkuptonte ndërhyrjen e shtetit turk në ekonomi. Kjo vinte prej faktit të mungesës së infrastrukturës dhe të industrializimit të ekonomisë. Për këtë arsye shteti u bë sipërmarrësi më i madh dhe arsyeja tjetër qe dhe mungesa e përfshirjes së sektorit privat në zhvillimin ekonomik të vendit. Qemalizmi ose Ataturkizmi hoqi kalifatin, standartizoi sistemin shkollor. Ndaloi me ligj poligaminë dhe abrogoi ligjin islamist, futi në jetën e përditshme veshjet perëndimore ose i ashtëquajturi „ligji i kepelës“. Qemalizmi hoqi alfabetin e vjetër shkrimor dhe futi alfabetin latin dhe kalendarin gregorian dhe ndaloi njëherë e mirë krijimin e partive fetare (të rrezikshme në çdo kohë, sepse ato kanë përhapur dhe mbjellin gjithmonë përçarje dhe ndasi në popull.) Komiteti Kombëtar për Çështjet Fetare ose Diyanet deri në vitin 2018 raportonte direkt tek Kryeministri i vendit, ndërsa me shfuqizimin e tij në këtë vit ai raporton vetëm tek presidenti turk (Erdogan). Ky komitet paguan imamët dhe mirëmban xhamitë.
Ndërsa Erdoğanizmi ose Tajipizmi u shfaq për herë të parë menjëherë pas fitores së Erdoganit në zgjedhjet e përgjithshme të vitit 2011. Kjo ideologji u përshkrua kryesisht si
shkrirje e idealet demokratike konservatore me demagogjinë dhe kultin e personalitetit të Erdoganit. Erdoğanizmi po e shtyn Turqinë drejt riislamizimit të shoqërisë politike dhe ekonomike dhe sociale, dmth. drejt një „Turiqe të Re“, duke u larguar nga parimet themeluese qemaliste të Republikës Turke dhe duke shfuqizuar idealet kryesore kushtetuese të mishëruara që janë në kundërshtim me vizionin e Erdoganit, siç është sekularizmi. Kjo do të thotë, që parimet e Qemalizmit po bien poshtë një e nga një. Erdogani po përpiqet të largojë ndikimin e Ataturkut dhe të parimeve të tij në jetën e popullit dhe të shoqërisë turke dhe po përpiqet të krijojë kultin e individit si përparimtari i kohës dhe udhëheqësi shpirtëror i të gjithë turqve në botë, dmth. si „Man of the Nation“ ose “Milletin Adamı”. Rrënjët e saj ideologjike e kanë origjinën nga konservatorizmi turk, që po merr hov shumë të madh në dekadat e fundit. Ai ka krijuar një sistem politik autoritar dhe ka bërë gjithmonë thirrje për një ringjallje të vlerave kulturore dhe tradicionale nga Perandoria Osmane dhe ka qënë gjithmonë kritikë ndaj reformave sociale properëndimore dhe modernizimit të iniciuara nga themeluesi i Republikës Turke, Mustafa Qemal Atatürk. Për momentin mund të themi, që kjo ideologji do të vazhdojë edhe për disa dekada,megjithëse nga shumë shtresa të popullit turk po bëhet një rezistencë e fortë për ta kundërshtuar. Ajo, që duhet të pohojmë, është që popullariteti dhe ndikimi erdoganian në jetën e përgjithshme turke dhe në ekonominë turke po bie pak e nga pak, deri sa të fanitet fare pas disa vitesh. Turqia duhet të ruajë dhe të mbrojë dhe të eci në rrugën e Qemalizmit dhe të parimeve të tij të vërteta. Prandaj, sipas mendimit tim, kjo periudhë për Turqinë e sotme 100 vjeçare do të jetë vetëm një periudhë tranzitore sfiduese dhe prove për të parë reagimin e popullit dhe elitës turke ndaj vlerave të vërteta kombëtare.
