Shkencëtarët po përpiqen të kuptojnë shkakun e efekteve neurologjike dhe nëse simptomat do të zgjasin gjatë.
Dëmtimi njohës i shkaktuar nga Covid-19 i rëndë është i krahasueshëm me rënien që ndodh midis moshës 50 dhe 70 vjeç, sipas një studimi të fundit nga universiteti i Kembrixhit dhe Kolegji Imperial në Londër.
Studiuesit thanë se degjenerimi ishte i barabartë me humbjen e 10 pikëve të IQ. Gjetjet, të publikuara në fillim të këtij muaji, ishin më të fundit në një seri studimesh që sugjerojnë se Covid-19 ka një ndikim në tru.
Ndikimi i qëndrueshëm i Covid-19 në miliona që janë infektuar me atë është ende duke u vlerësuar më shumë se dy vjet pas pandemisë, me pak zona pasigurie aq urgjente dhe shqetësuese sa efektet potencialisht të qëndrueshme në tru.
Shkencëtarët po shqyrtojnë mekanizmat e saktë që shkaktojnë efekte neurologjike dhe nëse simptomat do të rezultojnë të përkohshme, apo barrat më të rënda shëndetësore mund të qëndrojnë ende në të ardhmen.
Cilat janë gjetjet më të habitshme në lidhje me ndikimin e Covid-19 në tru?
Mes një numri në rritje të provave anekdotike, Alzheimer’s Disease International, një federatë e shoqatave të demencës, sugjeroi në shtator se efekti degjenerues i koronavirusit mund të nxiste “pandeminë e demencës“. Organizata Botërore e Shëndetësisë vlerëson se numri i njerëzve që jetojnë me demencë, aktualisht rreth 55 milionë, do të rritet në rreth 80 milionë deri në vitin 2030 me rritjen e popullsisë së moshuar.
Një studim nga studiuesit e universitetit të Oksfordit i publikuar në mars zbuloi dëmtime dhe tkurrje të indeve në pjesë të trurit që lidhen me nuhatjen te njerëzit që e kishin kaluar lehtë Covid-19. Studiuesit, të cilët analizuan rreth 800 skanime të trurit nga Biobank në Mbretërinë e Bashkuar – një nga bazat e të dhënave më të mëdha biomjekësore në botë – gjetën një reduktim të madhësisë së trurit në krahasim me njerëzit që nuk ishin të infektuar dhe, mesatarisht, një rënie më të madhe njohëse.
Humbja e shqisës së nuhatjes, të cilën njerëzit filluan ta vinin re në ditët e para të pandemisë, mund të jetë shkaktuar nga dëmtimi i nervit të nuhatjes i cili shtrihet në tru dhe përcjell këtë funksion, sipas një studimi të publikuar në JAMA Neurology muajin e kaluar.
Sa të shqetësuar janë ekspertët?
Dr S. Andrew Josephson, kryetar i neurologjisë në Universitetin e Kalifornisë, San Francisko, dhe kryeredaktor i JAMA Neurology, tha se edhe njerëzit me Covid të lehtë përshkruan simptoma, të tilla si lodhja mendore, që mund të lidhen me trurin. “Ne po shohim gjithnjë e më shumë studime që tregojnë ndryshime në tru që mund të lidhen me të,” tha ai.
Vështirësitë me kujtesën, gjuhën dhe përqendrimin janë një gamë të gjerë simptomash që bien nën termin ombrellë “Covid i gjatë“. E përcaktuar si vuajtje e simptomave për 12 javë ose më shumë pas një diagnoze Covid-19, ekspertët mjekësorë kanë vlerësuar se ajo prek më shumë se 100 milionë njerëz.
Por ekspertë të tjerë sugjerojnë se gjetjet sipërfaqësisht shqetësuese mund të mos jenë aq shqetësuese sa u shfaqën në fillim.
“Shumica e pacientëve që po shohim klinikisht kanë. . . një çrregullim të përqendrimit dhe aftësisë për të drejtuar mendimin e tyre”, tha Alan Carson, konsulent neuropsikiatër në universitetin e Edinburgut. “Është shumë e pakëndshme, por nuk është një gjendje neurodegjenerative e përhershme – është e trajtueshme.”
Serena Spudich, profesoreshë e neurologjisë në Shkollën e Mjekësisë Yale, tha se nuk ishte e qartë se sa ndryshime në tru janë specifike për Covid-in, as rëndësia e tyre. “Njerëzit mund të humbasin një masë gri dhe mund të ketë pak kuptim në jetën reale,” tha ajo.
Çfarë studimesh po zhvillohen për të zbuluar më shumë?
Studimi për lidhjen midis Covid-19 dhe demencës është në fazat e hershme. Shkencëtarët thanë se ishte teorikisht e mundur që sëmundja të mund të prekte trurin në një mënyrë të ngjashme me disa viruse të tjera.
Një studim amerikan në vitin 2020 zbuloi se njerëzit me HIV kishin një rrezik 50% më të lartë për të zhvilluar demencë. Nëse Sars-Cov-2 udhëtoi “përgjatë rrugëve të trurit në një mënyrë të ngjashme me HIV, atëherë është e mundur që infeksioni Covid mund të rrisë rrezikun e sëmundjes së Alzheimerit“, reflektoi Dennis Chan, i cili po drejton një studim mbi dëmtimin njohës nga covid i gjatë, të financuar nga Instituti Kombëtar i Mbretërisë së Bashkuar për Kërkimin e Shëndetit dhe Kujdesit.
Shkencëtarë të tjerë thanë se besimi se virusi mund të udhëtonte në sistemin nervor qendror më të gjerë nëpërmjet nervit të nuhatjes tani dukej i gabuar. “Është vërtetuar tepër e vështirë të infektosh trurin me koronavirus,” tha Carson.
Josephson tha se studiuesit po analizonin mostrat e lëngjeve kurrizore nga pacientët e gjallë në kërkim të “antitrupave të pazakontë ose qelizave inflamatore” që mund të hedhin dritë të re mbi Covid-in e gjatë.
Ekspertët sugjerojnë se precedentët dekurajues nga historia nuk janë përsëritur deri më tani.
Klinikat kishin frikë se pandemia “do të lidhej me një Parkinson encefalitik që ishte përshkruar pas gripit spanjoll“, tha Anna Cervantes-Arslanian, një neurologe në Shkollën e Mjekësisë të Universitetit të Bostonit.
Por një studim që ajo drejtoi zbuloi se vetëm 0.5% e njerëzve me Covid-19 të rëndë kishin meningjit ose encefalit. Rreth 10% kishin ndryshuar funksionin ose strukturën e trurit, sipas hulumtimit të botuar në prill në revistën Critical Care Explorations.
A po zhvillohen trajtime të reja?
Studiuesit e udhëhequr nga Chan po përdorin skanime MRI për të kuptuar shkaqet e efekteve të Covid në kujtesë, shpejtësinë e të menduarit dhe vendimmarrjen. Ai tha se ekipi i tij do të provonte gjithashtu teknikat e rehabilitimit kognitiv të përdorura për të trajtuar problemet e kujtesës pas një goditje, të tilla si vendosja e detyrave për të rritur fokusin mendor.
Shkencëtarë të tjerë po shikojnë mundësinë e trajtimeve të reja farmaceutike. Studimet janë duke u zhvilluar për të ekzaminuar ndryshimet në inde dhe organe që shkaktojnë ose shkaktohen nga Covid-19 në mënyrë që të testohen trajtimet.
Josephson tha se mbeti e paqartë nëse ndikimet në tru ishin shkaktuar nga një sistem imunitar tepër aktiv ose e kundërta. Megjithatë, ai tha se nëse kjo nuk mund të vendoset shpejt, mund të jetë më mirë të vazhdohet me testimin e barnave që modifikojnë sistemin imunitar, për të ndihmuar ata, simptomat e të cilëve sugjerojnë dëmtim njohës.
Por shkëputja e ndikimit të Covid nga elementë të tjerë të lidhur vetëm në mënyrë indirekte me virusin mbetet një enigmë në zhvillim për studiuesit.
“Efektet e Covid-it në tru janë reale – disa njerëz kanë kushte shumë diskrete, të përcaktuara dhe disa kanë gjëra që ne nuk i kuptojmë aq mirë”, tha Spudich. “Problemi është se ka kaq shumë faktorë të tjerë socialë, presione, strese që lidhen me këto kohë pandemie, sa që padyshim që turbullojnë ujërat.”
