Shkencëtarët në Kembrixh besojnë se ata mund të bëjnë të njëjtën gjë me indet e tjera në trup.
Qëllimi përfundimtar është të zhvillohen trajtime për sëmundjet e lidhura me moshën si diabeti, sëmundjet e zemrës dhe çrregullimet neurologjike.
Teknologjia është ndërtuar mbi teknikat e përdorura për të krijuar delen e klonuar Dolly më shumë se 25 vjet më parë.
Kreu i ekipit, Prof. Wolf Reik, i Institutit Babraham në Kembrixh, tha për BBC News se ai shpresonte që teknika përfundimisht mund të përdoret për t’i mbajtur njerëzit më të shëndetshëm për më gjatë ndërsa plaken.
“Ne kemi ëndërruar për këtë lloj gjëje. Shumë sëmundje të zakonshme përkeqësohen me kalimin e moshës dhe të mendosh për të ndihmuar njerëzit në këtë mënyrë është super emocionuese,” tha ai.
Prof. Reich theksoi megjithatë se puna, e cila është publikuar në revistën eLife, ishte në një fazë shumë të hershme. Ai tha se kishte disa çështje shkencore për të kapërcyer përpara se të mund të zhvendosej nga laboratori i tij dhe në klinikë. Por ai tha se demonstrimi për herë të parë se rinovimi i qelizave është i mundur ishte një hap kritik përpara.
Origjina e teknikës buron nga vitet 1990, kur studiuesit në Institutin Roslin jashtë Edinburgut zhvilluan një metodë për të kthyer një qelizë të gjëndrës së qumështit të rritur të marrë nga një dele në një embrion. Ajo çoi në krijimin e deles së klonuar, Dolly.
Qëllimi i ekipit të Roslin nuk ishte të krijonte klone delesh apo njerëzish, por të përdorte teknikën për të krijuar të ashtuquajturat qeliza burimore embrionale njerëzore. Këto mund të rriten në inde specifike, si muskujt, kërc dhe qelizat nervore për të zëvendësuar pjesët e konsumuara të trupit.
Teknika Dolly u bë më e thjeshtë në vitin 2006 nga Prof. Shinya Yamanaka, në Universitetin e Kiotos. Metoda e re, e quajtur IPS, përfshinte shtimin e kimikateve në qelizat e të rriturve për rreth 50 ditë. Kjo rezultoi në ndryshime gjenetike që i kthyen qelizat e rritura në qeliza staminale.
Si në teknikat Dolly ashtu edhe në IPS, qelizat burimore të krijuara duhet të rirriten në qelizat dhe indet që pacienti kërkon. Kjo ka rezultuar e vështirë dhe me gjithë përpjekjet e dekadave, përdorimi i qelizave staminale për trajtimin e sëmundjeve është aktualisht jashtëzakonisht i kufizuar.
Ekipi i Prof. Reik përdori teknikën IPS në qelizat e lëkurës së një 53-vjeçare. Por ata e shkurtuan banjën kimike nga 50 ditë në rreth 12. Dr. Dilgeet Gill u habit kur zbuloi se qelizat nuk ishin shndërruar në qeliza burimore embrionale – por ishin rinovuar në qeliza të lëkurës që dukeshin dhe silleshin sikur vinin nga një 23- vjeçare.
Ai tha: “Më kujtohet dita kur mora rezultatet dhe nuk besoja se disa nga qelizat ishin 30 vjet më të reja se sa duhej të ishin. Ishte një ditë shumë emocionuese!”
Teknika nuk mund të përkthehet menjëherë në klinikë, sepse metoda IPS rrit rrezikun e kancerit. Por Prof. Reik është i bindur se tani që dihet se është e mundur të rinovohen qelizat, ekipi i tij mund të gjejë një metodë alternative, më të sigurt.
“Qëllimi afatgjatë është të zgjasë jetëgjatësia e shëndetit të njeriut, në mënyrë që njerëzit të mund të plaken në një mënyrë më të shëndetshme,” tha ai.
Prof. Reik tha se disa nga aplikimet e para mund të jenë zhvillimi i ilaçeve për rinovimin e lëkurës tek njerëzit e moshuar në pjesët e trupit ku ata janë prerë ose djegur – si një mënyrë për të përshpejtuar shërimin. Studiuesit kanë demonstruar se kjo është e mundur në parim duke treguar se qelizat e tyre të rinovuara të lëkurës lëvizin më shpejt në eksperimentet që simulojnë një plagë.
Hapi tjetër është të shihet nëse teknologjia do të funksionojë në inde të tjera si muskujt, mëlçinë dhe qelizat e gjakut.
Prof. Melanie Welham, e cila është kryetarja ekzekutive e Këshillit të Kërkimit të Bioteknologjisë dhe Shkencave Biologjike, tha për BBC News se përfitimet klinike të ngecura prej kohësh të teknologjisë mund të mos jenë aq larg.
“Nëse qasje të ngjashme ose terapi të reja mund të rinovojnë qelizat imune, të cilat ne e dimë se bëhen më pak të përgjegjshme me kalimin e moshës, atëherë në të ardhmen mund të jetë e mundur të rritet reagimi i njerëzve ndaj vaksinimit, si dhe aftësia e tyre për të luftuar infeksionet“.
Pyetja kryesore është nëse përpjekjet kërkimore në këtë fushë do të çonin në një metodë të rigjenerimit të të gjithë trupit, një eliksir rinie apo një pilulë kundër plakjes. Prof. Reik tha se kjo ide nuk ishte plotësisht e largët.
“Teknika është aplikuar te minjtë e modifikuar gjenetikisht dhe ka disa shenja përtëritjeje. Një studim tregoi shenja të një pankreasi të rinovuar, i cili është interesant për potencialin e tij për të trajtuar diabetin“.
